Antoni Czechow „Wiśniowy sad”

Stresz­cze­nie: 

Już od rana służ­ba, kupiec oraz kan­ce­li­sta ocze­ku­ją przy­jaz­du Raniew­skiej, któ­ra powra­ca z Fran­cji wraz z bra­tem, cór­ka Anią, guwer­nant­ką i Jaszą, nie było ich przez czte­ry lata. Wszy­scy pła­czą ze wzru­sze­nia, pociąg był opóź­nio­ny, co jesz­cze bar­dziej wydłu­ży­ło czas powro­tu do rodzin­ne­go mająt­ku. Na szczę­ście wszyst­ko było takie, jakie zosta­wi­li, Waria pozo­sta­wi­ła wszyst­kie poko­je bez zmian. Raniew­ska wraz z bra­tem roz­czu­la­ją się z powo­du wido­ku sadu, któ­ry jest bia­ły od szro­nu, a oni mogą go podzi­wiać przez okno. Boha­ter­ka ma jed­nak prze­wi­dze­nie, że wśród drzew dostrze­ga tam spa­ce­ru­ją­cą ich zmar­łą mat­kę. Ania w peł­nym wzru­sze­niu opo­wia­da wte­dy Warii o Fran­cji, o tym, że bra­ko­wa­ło im tam pie­nię­dzy, a wil­la jej mat­ki zosta­ła sprze­da­na za dłu­gi. Nie­ste­ty wszy­scy dowia­du­ją się, że podob­ny los spo­tka mają­tek z wiśnio­wym sadem, któ­ry już 22 sierp­nia zosta­nie wyli­cy­to­wa­ny. Waria chce, by wyda­no Anię boga­to za mąż, a ona sama pój­dzie do klasz­to­ru i poświę­ci życie Bogu. Raniew­ska z bólu i żalu cału­je sta­re książ­ki Pusz­ki­na, Ler­mon­to­wa, Gogo­la, Dosto­jew­skie­go. Jej brat, Gajew, odkry­wa wygra­we­ro­wa­ne na tej biblio­te­ce daty, oka­zu­je się, że sza­fa ma 100 lat. Gajew z tej oka­zji wygła­sza pate­tycz­ną mowę na cześć sza­fy, mówi o posta­wie oby­wa­tel­skiej — oczy­wi­ście wszy­scy są zaże­no­wa­ni. Kupiec Łopa­chin chce pomóc rodzi­nie i pro­po­nu­je im, że wydzier­ża­wi zie­mię na let­ni­sko. Jest prze­ko­na­ny, że to świet­na inwe­sty­cja, bo mają­tek jest bli­sko mia­sta, a tam jest kolej. Nama­wia zatem Raniew­ską na ścię­cie drzew w sadzie i wybu­rze­nie sto­ją­cych tam budyn­ków, by stwo­rzyć prze­strzeń na budo­wę let­ni­ska, sadu nikt nie potrze­bu­je, wiśnie owo­cu­ją co dwa lata i nikt ich nie zbie­ra, a budyn­ki popa­da­ją w ruinę. Raniew­ska pro­te­stu­je, bo sad i mają­tek to jej całe życie i wspo­mnie­nia, nie chce zmian, ma nadzie­ję na cud, że coś się wyda­rzy i uda się oca­lić majątek. 

Codzien­nie przy­cho­dzą do Raniew­skiej depe­sze z Pary­ża, ona ich nie czy­ta i natych­miast je nisz­czy. Oka­zu­je się, że listy pisze jej były kocha­nek, z któ­rym mia­ła już romans, gdy byłą mężat­ką. Nie jest to dobre wspo­mnie­nie, bo po tym, gdy jej mąż był cią­gu alko­ho­lo­wym, a synek Gri­sza uto­nął, to kocha­nek poje­chał za nią do Fran­cji, mamił słów­ka­mi, żył na jej rachu­nek, zdra­dzał, okradł i porzu­cił. Teraz oczy­wi­ście chciał­by, by ona do nie­go wróciła. 

Gajew wspo­mi­na o boga­tej ciot­ce hra­bi­nie z Jaro­sła­wia, ma nadzie­ję na to, że dosta­ną od niej pie­nią­dze na rato­wa­nie mająt­ku. Oka­zu­je się jed­nak, że ciot­ka jest obra­żo­na na Raniew­ską, ponie­waż ta wyszła nie­gdyś za adwo­ka­ta, a nie szlach­ci­ca, na doda­tek mia­ła kochan­ka, więc Gajew wyra­ża swo­je roz­ża­le­nie wzglę­dem posta­wy sio­stry, przez któ­rą mogą stra­cić szan­sę uzy­ska­nia pomocy. 

Pozna­je­my Japi­cho­do­wa, któ­ry jest kan­ce­li­stą, nazy­wa­nym 22 nie­szczę­ścia­mi, narze­ka on na swo­je życie i myśli o samo­bój­stwie. Szar­lo­ta narze­ka na brak wie­dzy o rodzi­cach, brak jej toż­sa­mo­ści. Dunia mówi o potrze­bie lep­sze­go życia, przy oka­zji zwie­rza się Jaszy ze swo­ich uczuć wzglę­dem jego, on zaś odpo­wia­da jej ziewnięciem. 

Ciot­ka wysła­ła infor­ma­cję, że prze­śle 15 tys., przy potrze­bie 200 tys. to kro­pla w morzu potrzeb. Oczy­wi­ście Raniew­ska zaczy­na się obwi­niać i tłu­ma­czy swo­je decy­zje Łopa­chi­no­wi, mówi, że jej mąż zapił się szam­pa­nem, a sama po śmier­ci dziec­ka wpa­dła w ramio­na kochan­ka, wraz z nim wymy­śli­ła wyjazd do Fran­cji, by cho­ciaż przez chwi­lę nie patrzeć na sad, któ­ry przy­po­mi­nał jej o życio­wych tra­ge­diach. Nie­ste­ty we Fran­cji nie wio­dła weso­łe­go życia, jej kocha­nek zacho­ro­wał, a ona sta­ła się jego opie­kun­ką, stra­ci­ła wte­dy wie­le pie­nię­dzy, jej wil­lę sprze­da­no, kocha­nek ją okradł i zdra­dził. Ona sama chcia­ła popeł­nić samo­bój­stwo, osta­tecz­nie powró­ci­ła. Łopa­chin mówi o swo­ich chłop­skich korze­niach, że nigdy się nie uczył i wła­ści­wie jest cha­mem. Raniew­ska pole­ca mu oże­nić się z Warią. Gajew mówi tyl­ko pożycz­kach, chce poznać gene­ra­ła, u któ­re­go ma zamiar się zadłu­żyć. Tro­fi­mow, któ­ry jest tu uka­za­ny jako wiecz­ny stu­dent, pod­kre­śla, że pro­ble­my spo­łecz­ne wyni­ka­ją z tego powo­du, że inte­li­gen­cja cią­gle się sobą zachwy­ca i czu­je lep­sza od innych, a powin­na zacząć pra­co­wać, puste mędr­ko­wa­nie nic dobre­go nie przy­nie­sie, trze­ba wziąć się do pra­cy i zadbać o lep­szy byt służ­by. Przy oka­zji mówi Ani o tym, że ją kocha, a chce żyć praw­dzi­wie, a nie jak jego przod­ko­wie — pra­cą chło­pów pańsz­czyź­nia­nych. Gajew poje­chał do mia­sta po pożycz­kę, Tro­fi­mow zarzu­ca Raniew­skiej to, że się łudzi, że liczy na cud, zamiast wziąć się do pra­cy; ta mu opo­wia­da znów o swo­im kochan­ku, któ­re­go nadal kocha i któ­ry wypi­su­je do niej listy. Kie­dy Tro­fi­mow mówi jej, że ten czło­wiek jest łaj­da­kiem, to zosta­je przez nią nazwa­ny śmiesz­nym cuda­kiem, któ­re­go nikt nigdy nie kochał. 

Nagle oka­zu­je się, że ktoś kupił sad. Przy­jeż­dża Gajew i Łopa­chin z infor­ma­cja­mi i oka­zu­je się, że to wła­śnie Łopa­chin  na spółę z innym męż­czy­zną kupi­li sta­ry mają­tek. Łopa­chin jest dum­ny z sie­bie i mówi o spra­wie­dli­wo­ści dzie­jo­wej, że on jako poto­mek chłop­skiej rodzi­ny, wyku­pił mają­tek panów. Waria jest obu­rzo­na i rzu­ca klu­cze na podłogę. 

Ostat­ni akt to widok opu­sto­szo­ne­go domo­stwa z wynie­sio­ny­mi mebla­mi, wszy­scy wyjeż­dża­ją, baga­że sto­ją w opusz­czo­nym poko­ju — nie­gdyś dzie­cin­nym, Tro­fi­mow jedzie do Moskwy, Ania ma podob­ny plan, chce zostać tam nauczy­ciel­ką i zająć się pra­cą zarob­ko­wą, Łopa­chin wyjeż­dża do Char­ko­wa;  Raniew­ska, Szar­lo­ta i Jasza jadą do Fran­cji, Gajew zosta­je zatrud­nio­ny w ban­ku, gdzie ma zara­biać 6 tys. rocz­nie. Wszy­scy zna­leź­li nową dro­gę życia i czu­ją jakąś ulgę. Jedy­nie Waria, któ­ra przy­wy­kła do cięż­kiej pra­cy, nie potra­fi się teraz odna­leźć, chud­nie z ner­wów. Raniew­ska by chciał, aby to jej oświad­czył się Łopa­chin, ale jego zalo­ty nie inte­re­su­ją. Firs jest już umie­ra­ją­cym star­cem i musi udać się do szpi­ta­la. Poja­wia się też zadłu­żo­ny zie­mia­nin, Pie­trzyk, któ­ry mówi, że poży­czał kie­dyś pie­nią­dze od Raniew­skiej i teraz może oddać część dłu­gu, bo wydzier­ża­wił część zie­mi Angli­kom, a oni zna­leź­li na niej gli­nę, więc teraz jest w dobrej sytu­acji mate­rial­nej, nagle stał się boga­ty. Firs umie­ra­ją­cy (ta postać to sym­bol sta­rej Rosji) kła­dzie się na kana­pie, a w tle sły­chać odgło­sy sie­kier, któ­ry­mi ści­na­ne są drze­wa w sadzie. Tak oto zmie­nił się porzą­dek świa­ta i nikt nie miał na to wpływu.