Człowiek wobec cierpienia i śmierci / Człowiek w obliczu zła. Omów zagadnienie na podstawie Dżumy Alberta Camusa. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Jedną z najważniejszych tez „Dżumy” jest stwierdzenie, że zło zawsze czyha na to, aby mogło się ujawnić. Tytułowa choroba, niosąca cierpienie setek ludzi i śmierć, zmusiła mieszkańców Oranu do reakcji. Przyjmowali oni rozmaite postawy – niektórzy próbowali nieść pomoc lub przynajmniej ulżyć bliźnim, inni natomiast szukali własnych korzyści. Reakcja na cierpienie jest bowiem kwestią indywidualną, w dużej mierze uzależnioną od innych okoliczności.

Rozwinięcie („Dżuma”):

Postaci opisane przez Alberta Camusa w „Dżumie” reagowały na cierpienie orańczyków na rozmaite sposoby: niektórzy, tak jak Jean Tarrou czy Bernard Rieux, próbowali się aktywnie przeciwstawiać chorobie. Aby nieść pomoc zadżumionym, Tarrou zorganizował oddziały sanitarne (w przeszłości natomiast brał udział między innymi w kilku wojnach, ponieważ chciał walczyć ze śmiercią – było to związane z niechęcią wobec postawy jego ojca; mężczyzna za młodu zrozumiał, że jego ojciec, zastępca prokuratora generalnego, skazywał ludzi na śmierć). Równie bohaterską postawę wobec zła przyjął Bernard Rieux. Chociaż wiedział, że walka z dżumą była skazana na niepowodzenie, nie godził się na bezsensowną śmierć; chciał przeciwstawić się złu i uratować ludzkość przed chorobą.

Nie zawsze jednak człowiek wobec zła przyjmował wyłącznie bohaterską postawę. Warto bowiem wspomnieć o księdzu Paneloux, który wykorzystał bakcyla dżumy, aby obwiniać innych o zgniliznę moralną. Podczas pierwszej mszy, w której uczestniczyło mnóstwo mieszkańców Oranu, ksiądz zganił społeczeństwo za odwrócenie się od Boga. Objawił, że dżuma była w istocie karą za życie bez Boga i miała za zadanie otworzyć oczy pysznym i ślepym. Konfrontacyjna postawa kapłana świadczy więc o tym, że w obliczu zła człowiek jest skłonny szukać winowajców – należy jednak zauważyć, że namacalne doświadczenie zła (oglądanie cierpień małego chłopca, na którym testowano skuteczność serum) doprowadziło księdza Paneloux do zmiany tonu – dzięki temu duchowny zrozumiał ogrom cierpienia mieszkańców Oranu i przestał ich obwiniać za dżumę.

W obliczu zła człowiek może również szukać własnych korzyści. Albert Camus wielokrotnie zwracał uwagę na postawę Raymonda Ramberta, dziennikarza, który próbował na wszelkie sposoby uciec z Oranu (nie czuł się związany z miastem, uważał, że epidemia nie jest jego problemem). Rambert był gotów do największych poświęceń – szybko nawiązał kontakt ze światem przestępczym (przemytnikami).

Kontekst:

Teksty literackie rozmaitych epok ukazują różne reakcje ludzi na otaczające ich zło. W wymiarze religijnym bohaterowie często nie kwestionowali dotykającego ich zła – zarówno Hiob, jak i święty Aleksy czy święty Franciszek akceptowali cierpienie. Postać biblijna uważała, że należy przyjmować z pokorą wszystko, co zsyła Bóg (nawet jeśli odbiera majątek, zdrowie i dzieci), natomiast średniowieczni święci sądzili, że poprzez cierpienie będą mogli naśladować Chrystusa i zbliżą się do Boga, ponieważ wykażą się hartem ducha. Bohaterowie romantyczni (Konrad z III części „Dziadów” czy Kordian) próbowali walczyć z przeciwnościami losu – aktywnie zwalczali zło, nawet kosztem własnego życia. Z kolei postaci przedstawiane przez literaturę obozową często, drżąc w obawie przed śmiercią, próbowały skupić się wyłącznie na przeżyciu, co zmuszało je do akceptacji zła.

Zakończenie (podsumowanie):

Zarówno postawy bohaterów „Dżumy”, jak i zachowania postaci opisane w literaturze innych epok pokazują, że reakcja człowieka na zło jest uzależniona od konkretnej sytuacji i nastawienia. Chociaż ludzkość wytworzyła podstawowe zasady etyki, każdy (zwłaszcza w sytuacji zagrożenia) może zareagować zupełnie inaczej – niektórzy są skłonni walczyć, inni próbują uciec, natomiast pozostali szukają własnych korzyści.