Czy możliwe jest zachowanie godności w skrajnych sytuacjach? Omów zagadnienie na podstawie Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Godność człowieka to poczucie własnej wartości i szacunek do samego siebie, a także możliwość postępowania zgodnie z etyką. Jest to prawo niezbywalne, którego w standardowych warunkach nie można się wyzbyć. Inaczej sprawa wygląda jednak w realiach wojennych. Doświadczenia II wojny światowej pokazują, że zachowanie godności nie jest łatwe – wszechobecna dehumanizacja oraz skrajne warunki utrudniają zachowywanie się w sposób godny. Przykładem tego może być np. sytuacja, gdy realia zmuszają do postępowania wbrew sobie, polegającego na wyrządzeniu krzywdy drugiemu człowiekowi. Zachowanie godności w skrajnych sytuacjach nie jest niemożliwe, ale niewątpliwie jest zadaniem trudnym – dlatego nie powinno się rozliczać osób, które w momencie próby nie były w stanie przyjąć odpowiedniej postawy. Niektórzy są w stanie żyć zgodnie z samym sobą, natomiast inni nie – dlatego nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest zachowanie godności w skrajnych sytuacjach.

Rozwinięcie („Zdążyć przed Panem Bogiem”):

Ważną perspektywę przedstawia Marek Edelman, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim. Mężczyzna w rozmowie z Hanną Krall zwracał uwagę na bohaterskie zachowania mieszkańców getta warszawskiego, którzy nie chcieli biernie oczekiwać na śmierć. Uważał, że zachowanie godności w tak skrajnych warunkach mogło sprowadzać się do heroizmu rozumianego jako gotowość do poniesienia śmierci z podniesioną głową – na własnych warunkach, nie w sposób zaplanowany przez Niemców.

Marek Edelman wielokrotnie podkreśla znaczenie godnej śmierci – powołuje się na postawę Krystyny Krahelskiej, która zginęła podczas powstania warszawskiego, próbując uratować rannego kolegę. Zachowanie kobiety wzbudzało u jednego z przywódców powstania w getcie warszawskim podziw – uważał, że „tak należy umierać”: aktywnie, w walce, efektownie (sądził także, że to domena „pięknych i jasnych ludzi”, natomiast „czarni i brzydcy” żyją i umierają „w strachu i ciemności”). Edelman dostrzegał bowiem żałość śmierci zwyczajnej, upodlonej, na zasadach określonych przez nazistów – przywołał między innymi przykład Rywki Urman, która z głodu odgryzła kawałek ciała…