autor: Dan­te Alighieri

M. Dan­te Alighieri

D. Dan­te­go Alighieri

C. Dan­te­mu Alighieri

B. Dan­te­go Alighieri

N. Dan­tem Alighieri

Ms. Dan­tem Alighieri

W. Dan­te Alighieri


tytuł: „Boska kome­dia”

Dan­te nazwał utwór „Kome­dią”, bo zaczy­na się smut­no, ale koń­czy dobrze.

Epi­tet „boska” nada­no w XVI w. z powo­du kunsz­tu dzieła.


rodzaj: epika

gatu­nek: poemat

czas napi­sa­nia: 1307 – 1321 r. (trud­no powiedzieć)

czas wyda­nia: 1472 r.

miej­sce wyda­nia: Foli­gno we Włoszech

język wyda­nia: wło­ski, narodowy


gene­za: ponoć chciał oddać hołd zmar­łej Beatry­cze, któ­rą kochał i któ­ra peł­ni­ła tu rolę ide­ali­stycz­nej wizji miło­ści — muzy, a tak­że poka­zać ludziom, czym jest zło i jak mają wró­cić na wła­ści­wą dro­gę, jeśli się zagu­bi­li — Ali­ghie­ri został wygna­ny z Flo­ren­cji (podob­no z powo­du defrau­da­cji pie­nię­dzy), nie było go stać na kau­cję, więc już nigdy nie mógł wró­cić do kra­ju, był ska­za­ny na wie­lo­let­nią tułacz­kę (zmarł w Rawen­nie); uka­zu­je świa­to­po­gląd epo­ki, póź­no­śre­dnio­wiecz­ne kon­flik­ty mię­dzy cesar­stwem a papiestwem.


czas akcji: noc z Wiel­kie­go Czwart­ku na Wiel­ki Pią­tek, 7 kwiet­nia 1300 r. (rok jubileuszowy)


miej­sca akcji: 

Pie­kło — Infer­no — pod zie­mią, ma kształt zwę­ża­ją­ce­go się ku doło­wi stoż­ka, pro­wa­dzi do nie­go bra­ma, za nią znaj­du­ją się:

Przed­pie­kle, otchłań — miej­sce dla ludzi, któ­rzy uni­ka­li wybo­rów moral­nych, ucie­ka­ją nie­ustan­nie przed kąsa­ją­cy­mi je owadami;

rze­ka Ache­ront, przez któ­rą prze­woź­ni­kiem jest Charon;

I krąg — Lim­bo, są w nim szla­chet­ni i nie­ochrz­cze­ni, żyją­cy przed Chrystusem;

II krąg — zmy­sło­wi, nie potra­fi­li opa­no­wać namięt­no­ści, sma­ga­ni wiecz­nym wia­trem, Minos wyzna­cza i m kary;

III krąg, żar­ło­cy, kąsa­ni przez Cer­be­ra, peł­no bło­ta i deszczu;

IV krąg, Plu­to­na — skąp­cy i roz­rzut­ni­cy, za karę toczą gła­zy po pół­ko­lu w prze­ciw­nych kie­run­kach, a przy spo­tka­niu obrzu­ca­ją się obelgami;

V krąg z rze­ką Styks, gniew­ni, zazdro­śni, pysz­ni, pesy­mi­ści, leni­wi, grzę­zną w Styksie;

mur i trzy Furie;

VI krąg — here­ty­cy (w pło­ną­cych gro­bach) i lichwiarze;

VII krąg — gwał­tow­ni­cy, czy­li wystę­pu­ją­cy prze­ciw­ko bliź­nim tyra­ni, skry­to­bój­cy, mor­der­cy i zło­dzie­je, samo­bój­cy — szar­pa­ni przez har­pie, bluź­nier­cy; strze­że ich Minotaur;

VIII krąg — ma 10 jarów, strze­żo­ny przez Gerio­na — sym­bol obłu­dy, pochleb­cy, fał­sze­rze, uwo­dzi­cie­le, nie­rząd­ni­cy, pod­stęp­ni, hipo­kry­ci, wróż­bi­ci, oszu­ści — gotu­ją­cy się w smo­le, fał­szy­wi dorad­cy, schi­zma­ty­cy, fał­sze­rze pie­nię­dzy i alche­mi­cy — cier­pią na wod­ną opuchliznę;

IX krąg — się­ga do środ­ka Pie­kła, prze­no­si do nie­go gigant Ante­usz, skła­da się z czte­rech pod­krę­gów, są w nim duchy zdraj­ców, w rejo­nie Kaina są zdraj­cy osób bli­skich, w następ­nym zdraj­cy ojczy­zny, w trze­cim zdraj­cy przy­ja­ciół, w czwar­tym (Giu­dec­ca) jest dno Pie­kła, w któ­rym prze­by­wa Lucy­fer (zdraj­ca Boga), wszę­dzie jest lód, w pasz­czach ma Juda­sza, Mar­ka Bru­tu­sa i Gaju­sza Kasju­sza — przy­ja­ciół Juliu­sza Cezara. ;

Tunel do przej­ścia na dru­gą pół­ku­lę Zie­mi go Góry Czyśćcowej;

Bra­ma czyśćcowa;

Sie­dem tara­sów uło­żo­nych wg grze­chów głównych:

I zgrze­szy­li pychą;

II zgrze­szy­li zazdrością;

III zgrze­szy­li gniewem;

IV — leniwi;

V — chci­wi i rozrzutni;

VI — nie­umiar­ko­wa­ni w jedze­niu i piciu;

VII — nie­pa­nu­ją­cy nad zmysłowością.

Raj Ziem­ski — nie ma gra­wi­ta­cji, wszyst­ko się uno­si w powie­trzu, roz­miesz­czo­ny na pla­ne­tach i skła­da się z 9 niebios:

I nie­bo Księ­ży­ca — dla tych, któ­rzy nie dopeł­ni­li zło­żo­nych ślubów;

II nie­bo Mer­ku­re­go dla czy­nią­cych dobro dla sławy;

III nie­bo Wenus dla miłujących;

IV nie­bo Słoń­ce dla uczonych;

V nie­go Mar­sa dla wojow­ni­ków i męczen­ni­ków o wiarę;

VI nie­bo Jowisz dla spra­wie­dli­wych i pobożnych;

VII nie­bo Saturn dla kontemplujących;

VII nie­bo sta­łych gwiazd dla try­um­fu­ją­cych, dusz odku­pio­nych męką Chrystusa;

VIII nie­bo Pri­mum Mobi­le — Empi­reum — dla anio­łów i Boga, świę­ci są uło­że­ni w Różę, w jej cen­trum jest Bóg.



pro­ble­ma­ty­ka:

Uka­za­no men­tal­ność ludzi póź­ne­go oświe­ce­nia, nie brak też komen­ta­rzy poli­tycz­nych; czło­wiek, któ­ry nie prze­strze­ga reguł boskich, będzie cier­piał; potę­pie­nie zła w każ­dej for­mie, grzech wią­że się z karą, a cno­ta zosta­nie wyna­gro­dzo­na, jed­nak każ­dy dzię­ki poku­cie może się wznieść do świę­to­ści, dobra, mądro­ści i pięk­na — dla­te­go poemat ma cha­rak­ter uniwersalny. 


budo­wa:

1 pieśń wstęp­na + 3 księ­gi x 33 pie­ści = 100 pieśni. 

napi­sa­na ter­cy­ną — stro­fą trój­wer­so­wą o rymach: aba, bcb, cdc (uło­żo­ne jak warkocz)

nar­ra­tor: Dan­te, któ­ry opo­wia­da o wędrów­ce w cza­sie przeszłym

boha­ter pierw­szo­pla­no­wy: Dante/Pielgrzym


boha­te­ro­wie:

Poeta/Dante/Pielgrzym — ma 35 lat, zagu­bił się i sta­ra się odna­leźć sens życia, roz­po­czy­na ale­go­rycz­ną wędrów­kę, odczu­wa lęk, jest współ­czu­ją­cy wobec bywal­ców Pie­kła, podróż go zmie­nia i gdy sta­nie przed obli­czem Boga, będzie już innym człowiekiem. 

Wergi­liusz — autor „Ene­idy”, Rzy­mia­nin, wiel­ki mistrz poezji, na proś­bę Beatry­cze pro­wa­dzi Dan­te­go przez Pie­kło i Czy­ściec, udzie­la wie­lu rad, nie był jed­nak ochrzczo­ny, bo uro­dził się przed Chry­stu­sem, więc nie może wejść do Raju. 

Beatry­cze Por­ti­na­ri — uko­cha­na Dan­te­go, Mat­ka Boska za pośred­nic­twem św. Łucji wysy­ła ją jako prze­wod­nicz­kę po Raju, wcie­le­nie dobra, pięk­na i mądro­ści, prze­ka­zu­je praw­dy o życiu i śmier­ci; to miłość nie­speł­nio­na i pla­to­nicz­na, reali­zu­je śre­dnio­wiecz­ną wizję ide­ali­stycz­nej miło­ści, muzy i obiek­tu uczuć;

Lucy­fer — miesz­ka w dzie­wią­tym krę­gu Pie­kła, ma trzy gło­wy, jest pokry­ty futrem i pogrą­żo­ny w lodzie, chce się z nie­go wyrwać i powo­du­je swo­imi skrzy­dła­mi sil­ny wiatr;

Ugo­li­no — hra­bia, za zdra­dę został ze swo­imi dzieć­mi zamknię­ty w wie­ży i ska­za­ny na śmierć gło­do­wą, zjadł z gło­du swo­je dzie­ci i wnuki;

Św. Ber­nard z Cla­iraux — dopro­wa­dza Dan­te­go przed obli­cze Boga i wypra­sza u Mat­ki Boskiej, by Dan­te mógł zoba­czyć Boga.


Spo­tka­ni w Piekle:

I krąg: Hora­cy, Homer, Owi­diusz, Sokra­tes, Pla­ton, Cezar, Elek­tra, Hek­tor, Ene­asz, Wergiliusz

II krąg: Minos, Fran­ce­sca de Rimi­ni, Hele­na Tro­jań­ska, Achil­les, Kle­opa­tra, Parys, Tristan

VII krąg: Minotaur 

VII krąg: Jazon, papież Miko­łaj III, Amfia­ra­os, Tyre­zjasz, Dio­me­des, Ulisses

VIII krąg: Ante­usz, Ugolino, 

IX krąg: Lucy­fer, Judasz, Marek Bru­tus, Gajusz Kasjusz


Spo­tka­ni w Raju:

cesarz Justy­nian, Karol Mar­tel, św. Tomasz z Akwi­nu, Jozue, Juda Macha­be­usz, Roland, Dawid, św. Bene­dykt, św. Bona­wen­tu­ra, św. Piotr, Archa­nioł Gabriel, św. Ber­nard z Cla­irvaux, Bóg (uka­za­ny jako trzy krę­gi, każ­dy z nich sym­bo­li­zu­je: Boga Ojca, Syna Boże­go i Ducha Św.).


sym­bo­li­ka:

3 – miej­sca, ter­cy­na, księ­gi, po 33 wer­sy, 9 krę­gów x3, 3 bestie, 3 pasz­cze, 3 zdraj­ców = Trój­ca Święta;

las — sym­bol zagu­bie­nia moral­ne­go (stan psy­chicz­ny Dan­te­go po śmier­ci Beatrycze);

pan­te­ra — sym­bol zmy­sło­wo­ści i bra­ku umiaru;

lew — sym­bol pychy i przemocy;

wil­czy­ca — sym­bol chciwości;

Wergi­liusz — sztuka;

Beatry­cze — czy­sta miłość, poma­ga poko­nać sła­bo­ści i wzbić się do nie­ba, idealizowana;

empi­reum — wła­ści­we nie­bo, sie­dzi­ba bło­go­sła­wio­nych i Boga samego;

wędrów­ka — dro­ga do Boga, pozna­nie sie­bie i szu­ka­nie sen­su świa­ta (motyw homo via­tor); wędrów­ka czło­wie­ka przez życie;

kegi — szcze­ble pozna­nia, moż­na się wzno­sić w zgo­dzie z hie­rar­chią wartości;

róża mistycz­na — Mat­ka Boska.


tekst prze­ło­mo­wy mię­dzy śre­dnio­wie­czem a renesansem:

cechy śre­dnio­wiecz­ne

cechy rene­san­so­we

teo­cen­tryzm

posta­ci mito­lo­gicz­ne i antyczne

nawią­za­nia do Biblii i Apokalipsy

pro­ble­ma­ty­ka spo­łecz­na i polityczna, 

mora­li­za­tor­stwo

wia­ra, że czło­wiek ma pra­wo do szczę­ścia, boha­ter współ­czu­je potępionym

ide­ali­za­cja

świec­kość autora

hie­rar­chi­za­cja (miejsc i grzechów)

ziem­ski realizm

ale­go­rycz­ność

język naro­do­wy, a nie łaci­na (dia­lekt florencki)

sym­bo­li­ka tró­jek i budo­wa niczym kate­dry gotyckiej

motyw homo via­to­ra — wędrow­ca, któ­ry pozna­je też siebie


fra­ze­olo­gizm:

dan­tej­skie sce­ny — wstrzą­sa­ją­ce, przerażające 


waż­ne cytaty:

Pierw­sze wersy:

„W poło­wie wędrów­ki nasze­go życia zna­la­złem się w ciem­nej dzi­czy, bo pro­sta dro­ga była zgu­bio­na” (tłum. Jaro­sław Mikołajewski)

Napis na bra­mie Piekła:

„Prze­ze mnie się idzie do bole­sne­go mia­sta, prze­ze mnie się idzie do wiecz­ne­go bólu, prze­ze mnie się idzie mię­dzy zgu­bio­nych ludzi. Spra­wie­dli­wość poru­szy­ła moim wznio­słym twór­cą, zro­bi­ła mnie Boża moc, naj­wyż­sza mądrość i pierw­sza miłość. Przede mną nie było rze­czy stwo­rzo­nych, prócz tych, co wiecz­ne, i ja trwam wiecz­na. Porzuć­cie każ­dą nadzie­ję wy, któ­rzy wcho­dzi­cie” (tłum. Jaro­sław Mikołajewski).


nawią­za­nia:

Jan Lechoń „Spo­tka­nie”: https://wiersze.annet.pl/w„17519

Tade­usz Róże­wicz „Bra­ma”: https://​malo​wa​ne​-wier​szem​.blog​spot​.com/​2​0​1​2​/​0​4​/​b​r​a​m​a​-​t​a​d​e​u​s​z​-​r​o​z​e​w​i​c​z​.​h​tml

malar­stwo roman­tycz­ne uka­zu­ją­ce Ugo­li­na: http://​edu​sens​.blog​spot​.com/​2​0​1​8​/​0​1​/​s​t​r​a​s​z​n​y​-​h​r​a​b​i​a​-​u​g​o​l​i​n​o​-​z​a​o​z​y​c​i​e​l​.​h​tml

Juliusz Sło­wac­ki „Anhel­li” wędrów­ka z Sza­ma­nem przez Syberii

Zyg­munt Kra­siń­ski „Nie-Boska kome­dia” – hra­bia Hen­ryk wędru­je podob­nie jak Dan­te w zaświa­tach po obo­zie rewo­lu­cjo­ni­stów, ale on w prze­ci­wień­stwie do Dan­te­go przegra

Depe­che Mode „Wal­king in My Sho­es”: https://​www​.youtu​be​.com/​w​a​t​c​h​?​v​=​G​r​C​_​y​u​z​O​-Ss


treść dostęp­na za dar­mo w ser­wi­sie Wol­ne Lek­tu­ry: https://​wol​ne​lek​tu​ry​.pl/​k​a​t​a​l​o​g​/​l​e​k​t​u​r​a​/​b​o​s​k​a​-​k​o​m​e​d​i​a​-​w​s​t​e​p​.​h​tml


Pyta­nia testowe:

Wyja­śnij krót­ko sym­bo­le z „Boskiej kome­dii”: a) wil­czy­ca b) lew c) pan­te­ra d) las e) trzy

Kim był Wergi­liusz i jakie dzie­ło stwo­rzył? Jaką funk­cję peł­ni on w Boskiej komedii?

Kto w Boskiej kome­dii wg napi­su na bra­mie do Pie­kła nazy­wa­ny jest „naj­wyż­szą mądrością”?

Z ilu pie­śni skła­da się Boska komedia?

Miej­sce osta­tecz­nej wędrów­ki Dan­te­go znaj­du­ją­ce się poza cza­sem i prze­strze­nią nazy­wa się Empi­rium, co to znaczy?

Kto wraz z Sza­ta­nem znaj­du­je się na samym dole pie­kła? Podaj imio­na tych osób.

Dla­cze­go Wergi­liusz nie może być prze­wod­ni­kiem Dan­te­go po Raju?

Wyja­śnij, czym jest tercyna.

W kon­tek­ście poema­tu wytłu­macz zwrot dan­tej­skie sceny.

Opisz dokład­nie wygląd wład­cy piekła.

Dan­te to imię czy nazwi­sko poety.

Kim byli: Ugo­li­no i Ulisses?

Wypisz ele­men­ty kul­tu­ry antycz­nej i kul­tu­ry chrześcijańskiej


Bio­gra­fia Ali­ghie­ri wyda­na przez Wydaw­nic­two MARGINESY: 

Ales­san­dro Bar­be­ro “Dan­te”

https://​mar​gi​ne​sy​.com​.pl/​s​k​l​e​p​/​p​r​o​d​u​k​t​/​1​3​3​4​8​6​/​d​a​nte


Nowy prze­kład wyda­ny przez Wydaw­nic­two Literackie:

Jaro­sław Mikołajewski

https://​www​.wydaw​nic​two​li​te​rac​kie​.pl/​p​r​o​d​u​k​t​/​3​9​6​1​/​b​o​s​k​a​-​k​o​m​e​dia

Ani­ma­cja: „Dan­te­’s Infer­no: An Ani­ma­ted Epic”: