Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
Widziałam film „Hamlet” i chcę wam pokazać, że z takich produkcji możecie korzystać w szkolne. Dlatego przedstawiam 5 motywów i kontekstów z filmu i dramatu, które mogą być ciekawym punktem odniesienia w dyskusji na temat lektur szkolnych.
Kryzys tożsamości
Hamlet zmaga się z pytaniami: „Kim jestem?” oraz „Jakie decyzje powinienem podjąć?”. Jego rozterki to przykład uniwersalnych problemów związanych z poszukiwaniem własnej tożsamości, które dręczą bohatera bez względu na jego wiek. Podobne dylematy przeżywa trzydziestoletni Józio K. w „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza.
Samotność i wyobcowanie
Mimo że Hamlet otoczony jest ludźmi, czuje się głęboko samotny i wyobcowany. To poczucie dystansu wobec świata pełnego fałszu i hipokryzji znamy także z „Kordiana” Juliusza Słowackiego, „Lalki” Bolesława Prusa czy „Cierpień młodego Wertera” Johanna Wolfganga Goethego – w każdym z tych utworów rozczarowanie światem prowadziło bohaterów do tragicznych konsekwencji.
Walka rozumu z uczuciami
Hamlet rozdzierany jest pomiędzy potrzebą racjonalnego działania a impulsywnymi emocjami, co prowadzi do paraliżującego go braku decyzji (tę postawę nazywamy hamletyzmem). W jego zachowaniu znajdujemy inspirację dla wielu bohaterów romantycznych, np. Kordiana z dramatu Juliusza Słowackiego, czy Konrada Wallenroda z powieści poetyckiej Adama Mickiewicza, ten ostatni musiał wybrać między spokojnym życiem i miłością a zemstą.
Theatrum mundi
W sztuce pojawia się metafora życia jako teatru. „Hamlet” porusza temat roli, jaką odgrywamy w społeczeństwie, co jest refleksją nad samą istotą ludzkiej egzystencji i sztuki. Motyw ten występuje też we fraszce Jana Kochanowskiego „Życie ludzkie”, w której człowiek jest porównywany do pacynki; a w „Lalce”” Bolesława Prusa – widzimy go w tytule, motywie masek nakładanych przez bohaterów i słynnej refleksji Rzeckiego o ludziach-marionetkach. Oczywiście motyw ten pojawia się także w „Makbecie”.
Zemsta
Hamlet zmaga się z koniecznością zemsty za śmierć ojca. Dylemat między pragnieniem sprawiedliwości a wątpliwościami co do etyczności działań jest jednym z kluczowych motywów sztuki. Podobny dylemat mają spiskowcy w podziemiach katedry św. Jana w „Kordianie” Juliusza Słowackiego. Także „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego ukazuje zmagania bohatera z dylematem – czy można wymierzyć sprawiedliwość na własną rękę?
KONTEKSTY:
TEATR – wspaniały spektakl Jana Klaty „H.”, Teatr Wybrzeże 2004 r. – Obejrzyj na stronieNINATEKA: https://ninateka.pl/movies,1/h–jan-klata,8408
NAWIĄZANIA W POPKULTURZE
– „Król lew” – pojawia się postać króla, który umiera i powraca jako duch; młodego księcia, który zostaje odsunięty od tronu; złego, intrygującego wuja, który przejmuje władzę, oraz moralne dylematy prowadzące do możliwej konfrontacji z uzurpatorem
– „Rosencrantz i Guildenstern nie żyją” – theatrum mundi w koncentracie, wspaniałe. Można obejrzeć tutaj: https://www.cda.pl/video/1716870212
LITERATURA:
– Juliusz Słowacki „Kordian, „Horsztyński”
– Adam Mickiewicz, motta: „Romantyczność” („Zdaje mi się, że widzę… Gdzie?/ Przed oczyma duszy mojej”) i „Dziady cz. II” („Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom”)
– Zygmunt Krasiński „Nie-Boska komedia„, motto: „To be, or not to be, that is the question”
Zbigniew Herbert „Tren Fortynbrasa”
dla M. C.
Teraz kiedy zostaliśmy sami możemy porozmawiać książę jak mężczyzna z mężczyzną
chociaż leżysz na schodach i widzisz tyle co martwa mrówka
to znaczy czarne słońce o złamanych promieniach
Nigdy nie mogłem myśleć o twoich dłoniach bez uśmiechu
i teraz kiedy leżą na kamieniu jak strącone gniazda
są tak samo bezbronne jak przedtem To jest właśnie koniec
Ręce leżą osobno Szpada leży osobno Osobno głowa
i nogi rycerza w miękkich pantoflach
Pogrzeb mieć będziesz żołnierski chociaż nie byłeś żołnierzem
jest to jedyny rytuał na jakim trochę się znam
Nie będzie gromnic i śpiewu będą lonty i huk
kir wleczony po bruku hełmy podkute buty konie artyleryjskie werbel werbel wiem nic pięknego
to będą moje manewry przed objęciem władzy
trzeba wziąć miasto za gardło i wstrząsnąć nim trochę
Tak czy owak musiałeś zginąć Hamlecie nie byłeś do życia
wierzyłeś w kryształowe pojęcia a nie glinę ludzką
żyłeś ciągłymi skurczami jak we śnie łowiłeś chimery
łapczywie gryzłeś powietrze i natychmiast wymiotowałeś
nie umiałeś żadnej ludzkiej rzeczy nawet oddychać nie umiałeś
Teraz masz spokój Hamlecie zrobiłeś co do ciebie należało
i masz spokój Reszta nie jest milczeniem ale należy do mnie
wybrałeś część łatwiejszą efektowny sztych
lecz czymże jest śmierć bohaterska wobec wiecznego czuwania
z zimnym jabłkiem w dłoni na wysokim krześle
z widokiem na mrowisko i tarczę zegara
Żegnaj książę czeka na mnie projekt kanalizacji
i dekret w sprawie prostytutek i żebraków
muszę także obmyślić lepszy system więzień
gdyż jak zauważyłeś słusznie Dania jest więzieniem
Odchodzę do moich spraw Dziś w nocy urodzi się
gwiazda Hamlet Nigdy się nie spotkamy
to co po mnie zostanie nie będzie przedmiotem tragedii
Ani nam witać się ani żegnać żyjemy na archipelagach
a ta woda te słowa cóż mogą cóż mogą książę
Wiersz z tomu „Studium przedmiotu”
cyt. za: Zbigniew Herbert, Wiersze zebrane, opracowanie edytorskie R. Krynicki, Wydawnictwo a5, Kraków 2008, s. 271-272.
SZTUKA:
John Everett Millais, Ophelia, 1851 r.
John William Waterhouse, Ophelia, 1910 r.
John William Waterhouse, Ophelia, 1894 r.
Jerzy Duda-Gracz, Hamlet polny, 1977 r.
Jacek Malczewski, Hamlet polski – portret Aleksandra Wielopolskiego | 1903, Muzeum Narodowe w Warszawie
Eugène Delacroix, Hamlet i Horacjo na cmentarzu, 1839 r.
