autor: |
Juliusz Słowacki |
tytuł: |
“Kordian” codio – łac. serce imię znaczące wymyślone przez Juliusza Słowackiego |
rodzaj literacki: |
dramat |
gatunek literacki: |
dramat romantyczny |
data wydania: |
1834 r. |
epoka literacka: |
romantyzm |
miejsce wydania: |
Paryż |
czas akcji: |
Akcja dramatu rozgrywa się na przestrzeni prawie 30 lat!
|
miejsce akcji: |
|
geneza: |
W dniu wybuchu powstania listopadowego Juliusz Słowacki przebywał w Warszawie. 8 marca 1831 wyjechał do Drezna, potem do Paryża i Londynu. O klęsce powstania dowiedział się, będąc poza granicami kraju. Napisał “Kordiana” w 1833 r. w Genewie. Tworząc, szukał przyczyny upadku powstania. Inspiracją dla Słowackiego była również III część utworu “Dziady” Mickiewicza z 1832 r. Słowacki negował zawartą w tym utworze koncepcję mesjanizmu. |
problematyka: |
|
bohaterowie: |
Kordian — W utworze pojawia się po raz pierwszy jako 15-letni chłopak, choć wydaje się dojrzalszy, niż wskazuje jego wiek. Cierpi na “ból istnienia” niczym Werter i jest bohaterem hamletycznym, czyli odczuwa konflikt między tym, czego pragnie, a realnymi czynami. Posiada niezwykłą wrażliwość i poetyckie usposobienie. Obserwujemy proces dojrzewania Kordiana. Z czasem zaczyna on rozumieć, że światem rządzą pieniądze, a poezja i miłość nie są nic warte. Zostaje buntownikiem, który walczy o wolność narodu. W ostatnim akcie utworu Kordian staje się spiskowcem, chce zamordować wraz z innymi spiskowcami cara i dzięki temu czynowi ocalić Polskę. Nie jest w stanie przekonać innych do wspólnej zbrodni, decyduje się zamordować cara sam. Ponosi klęskę, nie starcza mu na to zadanie psychicznych sił. Jego dalsze losy nie są znane.
Grzegorz — sługa Kordiana i jego opiekun. Traktuje Kordiana jak syna, opowiada mu historię, zachęcając bohatera do aktywnej walki. Laura — ukochana Kordiana. jest od niego starsza, traktuje go z dystansem. Wioletta — kobieta, z którą Kordian romansuje podczas pobytu we Włoszech. Jest interesowna i nieszczera, o czym wkrótce Kordiansię przekonuje. Papież — grozi Polakom, że za ich nieposłuszeństwo wobec cara poniosą karę (zostanie na nich nałożona klątwą). Jest człowiekiem niemoralnym, który staje po stronie silniejszego mocarstwa. Car Mikołaj I — postać historyczna, król Polski od 1829 r. Był tyranem. Podpisuje akt ułaskawienia Kordiana dlatego, że wymusza to na nim książę Konstanty. Książę Konstanty — postać historyczna, brat cara, naczelny wódz wojska polskiego. Chce ocalić Kordiana, ponieważ jest pod wielkim wrażeniem jego czynu (przeskoczenie konno nad karabinami ustawionymi w kształt piramidy). W utworze występują również postaci fantastyczne: widma, Diabeł oraz Doktor. |
streszczenie: |
Przygotowanie: Nocą 31 grudnia 1799 r. niedaleko chaty Twardowskiego szatan wraca ze swoją świtą, planuje, że wiek XIX będzie dla Polski czasem panowania zła. Z wielkiego kotła wylewają się przyszły przywódcy — ludzie nieporadni w walce dla polskiego narodu, którzy doprowadzą kraj do klęski w postaci upadku powstania listopadowego. Następnie, czytamy, jak Archanioł prosi Boga o zmiłowanie nad Polską. W prologu głos zabierają trzy postaci i prezentują różne koncepcje poezji romantycznej. Pierwsza z nich, propaguję poezję mesjanistyczną. Druga krytykuje ten sposób twórczości, a trzecia zapowiada poezję “narodowej urny”, która wyrwie lud ze stanu uśpienia i zachęci do walki. Akt I Akcja rozgrywa się w posiadłości Kordiana. Bohater ma 15 lat. Cierpi z powodu nieszczęśliwej miłości do Laury. Pragnie zostać człowiekiem czynu, ale nie może określić własnych celów. jest rozdarty wewnętrznie. Sługa Grzegorz próbuje mu pomóc, opowiadając trzy historie. Pierwsza z nich jest o Janku, który szył buty psom (opowieść o pracy, która niesie pomoc i zadowolenie z jej wykonywania), druga o walkach napoleońskich (propozycja walki zespołowej), a trzecia o wyprawie moskiewskiej z 1812 r. (żołnierz wybrał drogę spisku i poświęcenia dla narodu). Kordian nie utożsamia się z żadną z powyższych historii. Kordian odbiera się przez pryzmat własnej ogromnej wrażliwości. Zakochuje się w o wiele starszej od siebie kobiecie, o imieniu Laura. Ona traktuje go z dystansem i ironią. Po jej odejściu Kordian chce popełnić samobójstwo. Laura obawia się, że była dla niego zbyt lekceważąca i martwi się teraz o jego stan. Nakazuje odszukać Kordiana, ale Grzegorz informuje, że Kordian się zastrzelił. Akt II. Wędrowiec Kordian po nieudanej próbie samobójczej wyrusza w podróż po Europie. Najpierw przenosi się do Londynu, do James Parku. Odwiedza ogród, zachwyca się jego pięknem. Tam spotyka Dozorcę, który pobiera opłatę za siedzenie na krzesłach. Rozmowa z nim uświadamia Kordianowi, że wszystko można kupić, jeśli ma się pieniądze. Następnie Kordian zwiedza Dover. Jest nad morzem i czyta tragedię Szekspira “Król Lear”. Myśli o tym, że poezja ma niewiele wspólnego z rzeczywistością. Akcja dramatu przenosi się do willi włoskiej. Kordian przebywa tam z Wiolettą, piękną Włoszką. Wystawia on kobietę na próbę, mówiąc, że stracił majątek, ma jedynie konia o złotych podkowach. Wioletta zgadza się wyruszyć z Kordianem w podróż. W trakcie podróży Kordian informuje dziewczynę, że koń zgubił swe podkowy. Wówczas Wioletta go opuszcza. Bohater uświadamia sobie, że prawdziwa miłość nie istnieje. Kordian przybywa na audiencję u papieża. Przynosi ze sobą dar — garść polskiej ziemi naznaczonej krwią niewinnego ludu. Papież nie chce jej pobłogosławić, nakazuje posłuszeństwo wobec cara i zakończenia działań przeciwko jego władzy. Kordian zauważa, że los Polki jest papieżowi obojętny, rozsypuje ziemię i odchodzi. Kordian jest na szczycie Mont Blanc i wygłasza na niej znaczący dla utworu monolog. Przechodzi przemianę. Odnajduje cel w życiu i ma poczucie wewnętrznej siły. Przenosi się do Polki. Akt III Warszawiacy skupieni na Placu Zamkowym wymieniają komentarze o koronacji cara Mikołaja I na króla Polski. Wielki Książę Konstanty uderza kobietę, która trzyma na rękach dziecko. W wyniku tego dziecko spada do rynsztoku i ginie. Kobieta jest zrozpaczona. W podziemiach katery ś. Jana gromadzą się spiskujący. Wchodzą do środka na hasło “Winkelried”. Podchorąży przedstawia plan zamordowania cara. Ludzie jednak nie chcą brać udziały w tym królobójstwie, sprzeciwia się temu także Ksiądz i Prezes. Wtedy Podchorąży zrywa maskę z twarzy i ujawnia swą tożsamość. Okazuje się, że jest to Kordian, który decyduje się sam zabić cara. Kordian walczy ze strachem, który przeszkadza mu zamordować władcę. Jest pod drzwiami do komnaty cara (pełni tam nocną straż). Trwa wewnętrzna walka między chęcią dokonania morderstwa a moralnym aspektem takiego czynu. Kordian próbuje wybrać między moralnością a patriotyzmem. Wydaje mu się, że z komnaty cara wyszedł Diabeł i słyszy jego głos. Psychika Kordiana okazuje się nie dość silna, aby ten popełnił morderstwo. Car wychodzi z komnaty i potyka się o leżącego pod drzwiami z bagnetem w ręku Kordiana. Nakazuje straży rozstrzelać tego żołnierza, o ile człowiek ten nie zwariował. Kordian trafia do szpitala dla obłąkanych. Odwiedza go Doktor. Aby zobaczyć się z Kordianem, musiał on przekupić Dozorcę. Doktor mówi Kordianowi, że był obok niego pod komnatą cara, jest więc Diabłem. Postać krytycznie wypowiada się o poświęcenia się jednostki dla dobra ojczyzny. Pokazuje Kordianowi dwóch wariatów. jeden myśli, że jest Krzyżem, do którego przybity jest Jezus, drugi — Atlasem, podtrzymującym Niebo. Drugi z wariatów chce, aby się do niego modlić, bo uważa się za zbawcę. Kordian traci wiarę we własne przekonania. Wkrótce Książę Konstanty nakazuje doprowadzić Kordiana na Plac Saski, gdzie ma zostać stracony. Wielki Książę Konstanty proponuje Kordianowi ocalenie życia pod warunkiem, że ten przeskoczy konno nad piramidą ułożoną z karabinów zakończonych bagnetami. Kordian wykonuje to zadanie, ale na car nie godzi się na darowanie życia Kordianowi. Do celi Kordiana, przychodzi Ksiądz i Grzegorz, którzy obiecują utrwalić jego pamięć: Grzegorz nada synowi imię Kordian, Ksiądz nazwie tym imieniem krzew Róży. Car jednak ulega prośbom Wielkiego Księcia Konstantego, zostaje sporządzony akt łaski. Na końcu utworu, Kordian stoi przed plutonem egzekucyjnym. Oficer unosi rękę — znak gotowości do wystrzału. |
motywy literackie: |
|
konteksty: |
kontekst historyczny:
konteksty literackie:
inscenizacje:
|
co jeszcze się omawia przy tej lekturze? l |
Budowa dzieła:
winkelriedyzm — porównanie Polski do Winkelrieda (szwajcarskiego średniowiecznego bohatera). Podczas bitwy z Austriakami skierował na siebie włócznie przeciwników, za zapewniło jego rodakom zwycięstwo. W ten sposób Słowacki sugeruje, że Polska umożliwiła innym Państwom walkę o wolność, gdyż zwróciła uwagę mocarstw na stłumieniu powstania listopadowego. |
