Losy młodzieży polskiej jako temat utworu literackiego. Omów zagadnienie na podstawie Dziadów części III Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Losy polskiej młodzieży są częstym tematem utworów literackich ze względu na bogatą symbolikę młodości – okresu poszukiwania własnej drogi, a także bezkompromisowej walki o lepszy świat. To właśnie młodym – studentom zaangażowanym w działania na rzecz niepodległości Polski – Adam Mickiewicz zadedykował III część „Dziadów”, nazywając ich „narodowej sprawy męczennikami”. Postawa polskiej młodzieży kontrastowała bowiem z gnuśnością starszych pokoleń, które wydawały się pogodzone z brakiem szans na obalenie carskiego zwierzchnictwa.

Rozwinięcie („Dziady” cz. III):

Polska młodzież w „Dziadach” została ukazana przez Mickiewicza jako grupa ludzi kierujących się ideałami o wolnej ojczyźnie, gotowych do największego poświęcenia, nieulegających carowi. Ze względu na bezkompromisowość studenci walczący z zaborcą byli ofiarami represji – mimo wszystko nie tracili ducha walki, ponieważ wierzyli w słuszność swoich działań. W opisach losów młodzieży nie brakuje martyrologii: carskie władze były nieugięte w szykanowaniu przeciwników politycznych, stosowały przemoc i terror, ale nie mogły osiągnąć swoich celów. Przedstawione w „Salonie Warszawskim” postawy towarzystwa przy drzwiach kontrastowały z towarzystwem stolikowym, związanym z rosyjskimi elitami, spędzającym czas na zabawach i balach. Podczas gdy młodzi cierpieli, walcząc za Polskę, arystokraci wręcz przeciwnie – wyrzekali się polskości i zachwycali zagranicą, a jedynym powodem zmartwień była nieobecność Nowosilcowa w Warszawie, który umiał zapewnić dobrą zabawę na wszystkich balach.

Kontrast między młodzieżą a elitą został przedstawiony między innymi na przykładzie reakcji towarzystwa stolikowego na historię Adolfa o Cichowskim. Podczas gdy młodzież przejmowała się losem więźnia, który był przez wiele lat torturowany i w efekcie wrócił po latach do domu wyniszczony, obłąkany, zlękniony, elita zdawała się przechodzić obojętnie obok krzywd Cichowskiego. Szambelan zdołał opuścić towarzystwo przed rozpoczęciem historii, twierdząc, że samo słuchanie takich relacji może być niebezpieczne, natomiast literaci starali się zbagatelizować temat.

Bohaterstwo studentów zostało ukazane między innymi w scenie więziennej, gdy do celi Konrada udali się inni więźniowie, aby spędzić razem wigilię Bożego Narodzenia. Jan Sobolewski wspomniał między innymi o postawie Janczewskiego – więźnia, który był przetrzymywany przez rok, a następnie miał zostać zesłany na Sybir. Bohater wyróżniał się jednak na tle innych zaciąganych do kibitek: szedł z dumą, chciał podnieść na duchu innych więźniów, zdołał krzyknąć trzykrotnie „Jeszcze Polska nie zginęła”, aby zachęcić do walki zebrany tłum. Z relacji Sobolewskiego można poznać również losy Wasilewskiego – mężczyzny pobitego przez Rosjan tak dotkliwie, że nie mógł iść do kibitki, zemdlał na stopniach, musiał zostać wniesiony przez oficerów. Jego ciało przypominało postawę Chrystusa przykutego do krzyża, mężczyzna cierpiał i swoim męczeństwem zaświadczał o słuszności walki z zaborcą.

Kontekst:

Zupełnie inaczej losy polskiej młodzieży przedstawił Stefan Żeromski w „Przedwiośniu”. Historia Cezarego Baryki jest opowieścią o młodzieńczym zagubieniu i poszukiwaniu własnej drogi, próbie odnalezienia sensu życia. Po wyjeździe ojca na wojnę główny bohater powieści był pozbawiony autorytetu jedynej osoby, którą darzył respektem, dał się zmanipulować bolszewikom i uwierzył w siłę rewolucji. Chociaż w wyniku rewolucji stracił dom i matkę, dalej wyznawał komunistyczne ideały – dopiero później zrozumiał, że były one mrzonką. Rozczarowany kłamstwem rewolucyjnych sloganów, uwierzył w kolejną opowieść – wizję szklanych domów roztaczaną przez Seweryna Barykę, utopię o łatwym, przyjemnym życiu w Polsce.

Mimo wielu późniejszych wydarzeń, które mogły budzić u Cezarego zwątpienie, bohater wyzbył się naiwności. Kiedy trafił do środowiska komunistów, nie podchodził do ich postulatów bezrefleksyjnie, rozumiał niebezpieczeństwa wynikające z przejęcia władzy przez klasę robotniczą. Chociaż szedł na czele pochodu, nie wiadomo, czy rzeczywiście wyznawał ideały rewolucji, czy też miał inne powody i szedł niejako oddzielnie. Z pewnością jednak bohater miał własny pomysł na życie, nie był już tym samym zagubionym chłopcem z Baku, którego można było łatwo zmanipulować.

Zakończenie (podsumowanie):

Losy polskiej młodzieży w literaturze wiążą się z licznymi dramatami bohaterów – studenci opisywani przez Adama Mickiewicza w III części „Dziadów” zmagali się z brutalnymi represjami, których celem było złamanie psychiki, natomiast losy Cezarego Baryki symbolizują trudności z obraniem własnej ścieżki w życiu. Młodość jest bowiem z jednej strony okresem bezkompromisowości, z drugiej zaś – czasem poszukiwania miejsca na ziemi.