O tym, czym jest głoska, poczytasz tutaj: http://babaodpolskiego.pl/2020/03/29/gloska-i-litera/
O samogłoskach poczytasz tutaj: http://babaodpolskiego.pl/2020/03/29/samogloski/
O spółgłoskach i ich podziale poczytasz tutaj: http://babaodpolskiego.pl/2020/03/30/spolgloski/
Jak rozpoznać procesy?
uproszczenie grupy spółgłoskowej — znika nam głoska trudna do wymówienia np. w w wyrazie: pierwszeństwo wym. pierszeństfo
ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe lub międzywyrazowe — wsteczne czy postępowe np.
- przegrana — [ pszegrana] dźwięczne rz pod wpływem bezdźwięcznego p stało się bezdzięcznym sz; p wywarło wpływ na następną głoskę, więc jest to ubezdźwięcznienie postępowe
- porażka — [poraszka] dźwięczne ż pod wpływem bezdźwięcznego k staje się bezdźwięcznym sz, k wywarło wpływ na poprzedzającą je głoskę, więc jest to ubezdźwięcznienie wsteczne
udźwięcznienie wewnątrzwyrazowe lub międzywyrazowe — (zawsze wsteczne) np. prośba — [proźba] – bezdzwięczne ś pod wpływem dźwięcznej b zmienia się w dźwięczne ź – udźwięcznienie wewnętrzywyrazowe wstecze
utrata dźwięczności w wygłosie — na końcu wyrazu, np. wyraz — [wyras] ubezdźwięcznienie w wygłosie
- mrówka — [mrufka] — dźwięczne w pod wpływem bezdźwięcznego k w wymowie straciło dźwięczność — jest to zatem ubezdźwięcznienie wsteczne wewnątrzwyrazowe
- choć wiem — [chodźwiem] — bezdźwięczne ć pod wpływem dźwięcznego w wymowie zyskało dźwięczność — jest to zatem udźwięcznienie wsteczne międzywyrazowe
- mnóstwo — [mnustfo] — dźwięczne w pod wpływem bezdźwięcznego t w wymowie straciło dźwięczność — jest to zatem ubezdźwięcznienie postępowe wewnątrzwyrazowe
- jakże — [jagże] — bezdźwięczne k pod wpływem dźwięcznego ż w wymowie zyskało dźwięczność — jest to zatem udźwięcznienie wsteczne wewnątrzwyrazowe
- chleb — [chlep] — dźwięczne b w wymowie zamienia się na bezdźwięczne p —jest to zatem ubezdźwięcznienie w wygłosie
Uwaga! Procesy fonetyczne to jeden z czynników różniących język mówiony od pisanego.
????♀️ Jeżeli chcesz mnie wesprzeć w popularyzacji wiedzy o języku i literaturze polskiej — możesz zostać moim patronem/moją patronką: https://patronite.pl/babaodpolskiego/ (grosik daj babie, sakiewką potrząśnij ????)
w skrócie:
- uproszczenie grupy spółgłoskowej (nie mówisz jakiejś litery) - udźwięcznienie wsteczne - ubezdźwięcznienie wsteczne (spółgłoska zmienia przed nią w lewą stronę) lub postępowe (spółgł.zmienia po sobie w prawą stronę) - utrata dźwięczności w wygłosie (ostatnia litera wyrazu) zrób to [zrópto] - dźwięczne “b” pod wpływem bezdźwięcznego “t” zmieniło się w bezdźwięczne “p” - ubezdźwięcznienie wsteczne miedzywyrazowe mrówka [mrófka] dźwięczne “w” pod wpływem bezdźwięcznego “k” stało się bezdźwięcznym “f”, ubezdźwięcznienie wsteczne w-> f pod wpływem bazdz. k - ubezdz. wsteczne
Ćwiczenia dla uczniów:
mrówka
choć wiem
mnóstwo
jakże
chleb
pierwszeństwo
przegrana
porażka
w porcie
spraw
wyraz
rybołówstwo
prośba
liczba
także
krakowski
sześćset
wróżka
rybka
przyszedł
krzak
ciężko
ławka
trawka
rozpacz
wprost
radca
jabłko
sprzęt
trzysta trzydzieści trzy