CECHY DRAMATU ANTYCZNEGO na przykładzie “Króla Edypa” | CECHY DRAMATU SZEKSPIROWSKIEGO na przykładzie “Hamleta” | CECHY DRAMATU ROMANTYCZNEGO na przykładzie “Dziadów cz. III” | CECHY DRAMATU ROMANTYCZNEGO na przykładzie “Kordiana” |
Zasada trzech jedności: jedność czasu (wszystkie zawarte w danym dramacie wydarzenia dzieją się maksymalnie na przestrzeni 24 h); jedność miejsca (cała akcja rozgrywa się w jednym miejscu, np. W jednym budynku, a o tym, co dzieje się w innych miejscach, dowiadujemy się tylko z opowieści postaci); jedność akcji (jeden główny wątek – w przypadku Króla Edypa, chodzi o znalezienie mordercy Lajosa).
| Zniesienie zasady trzech jedności: Wydarzenia trwają:kilka dni, przerwy po kilka miesięcy; Zmieniają się miejsca wydarzeń: Dania – zamek, cmentarz, droga wiodąca do Anglii; Tekst porusza wiele wątków: zemsta na mordercy, wątek miłosny, zbrodnia, wątek władzy.
| Zniesienie zasady trzech jedności: Wydarzenia trwają: kilka miesięcy, mamy długie przerwy, noc dziadów, wigilia – scena więzienna, reszta w bliżej nieokreślonych miesiącach, jego podróż do Rosji Zmieniają się miejsca wydarzeń: Wilno, domek blisko Lwowa, Warszawa, Petersburg Tekst porusza wiele wątków: wątek patriotyczny i poświęcenia dla ojczyzny, więcej niż jedna postać – martyrologia, młodzi patrioci kontra burżuazja; nierówności społeczne, temat wolności, temat widzeń i przepowiedni – mesjanizm
| Zniesienie zasady trzech jedności: Wydarzenia dzieli kilka lat, mamy długie przerwy; Zmieniają się miejsca wydarzeń: Londyn, Włochy, Warszawa; Tekst porusza wiele wątków:
wątek bohatera romantycznego i jego osamotnienia, poszukiwania sensu życia i przewagi pieniądza nad moralnością, wątek bohaterstwa i próby zabicia cara |
Zasada decorum – dososowanie formy do treści – w tragedii musi być podniosły styl i patetyczny język; nie pokazuje się też zbrodni i krwi na scenie – mogą o tym opowiedzieć jedynie posłańcy, czy chór; nie łączono tragizmu z komizmem | Zniesiona zasada decorum: w tragedii, w której ostatecznie większość bohaterów umrze, pojawiają się wątki komizmu językowego, ukazanego przez groteskę: Hamlet, starając się zniechęcić do siebie Ofelię, wyzywa ją i rozkazuje iść do klasztoru, co jest okrutne, ale budzi też śmiech ze względu na jego absurdalne argumenty. Kolejną groteskową sceną jest ta, która dzieje się na cmentarzu: grabarze kopią grób, wykopują czaszkę błazna Yoricka, Hamlet bierze ją do rąk i zaczyna swój monolog wewnętrzny na temat eschatologii (życia po śmierci). Na scenie wszyscy walczą, krew jest rozlewana; ostatecznie umierają niemal wszyscy bohaterowie (poza Horacym).
| Zniesiona zasada decorum: mówią o zbrodniach, ale też dowiadujemy się, ze Doktor dostał piorunem kulistym w głowę; scena więzienna pełna smutku, bólu, cierpienia, ale w jej trakcie śpiewają zabawne piosenki – np. Piosenkę Feliksa, zaraz po niej jest przerażająca pieśń zemsty; mamy też ciągle krążący alkohol i śmiechy z powodu wizji o północy, które ma Konrad; język zabawny – widzimy, jak zmienia styl wypowiedzi Senator – krzyczy na podwładnych i udaje czułego przy damach; nie ma zachowanego stylu – wiele form pisania – jest synkretyzm rodzajowy (IX scen dramatycznych, epicki Ustęp i poemat) oraz synkretyzm gatunkowy: w części dramatycznej, np. W scenie więziennej występują przypowieści, widzenia, piosenki | Zniesiona zasada decorum: mówią o zbrodniach, pojawia się wiele krwi (frenezja romantyczna); pierwsza scena jest pełna grozy i groteski to istny czarny romantyzm z diabłami, czarownicami; Konstanty wybija kobiecie niemowlę z rąk, które umiera na miejscu, roztrzaskując sobie głowę; W dramacie nie ma też jedności stylu, nieustannie tragedia łączy się z groteskowym śmiechem, np. car potyka się o ciało zemdlonego Kordiana, a papuga papieża nazywa się Luter. |
Konflikt tragiczny – nierozwiązalny konflikt równorzędnych racji: boskiej i ludzkiej (fatum zrzucone przez bogów na potomków Lajosa za zbrodnię, którą popełnił i niewinność Edypa, który musi cierpieć z powodu ojca).
| Konflikt tragiczny – nie między bogami, a prawami ludzkimi, między ratio i emotio: racjonalizmem i światem emocji. Hamlet musi pomścić śmierć ojca, jednak miewa wątpliwości, czy faktycznie widział ducha i czy zabijając, nie stanie się też taki, jak Klaudiusz. Drugi konflikt dotyczy istnienia na świecie, czy skoro Hamlet jest tutaj nieszczęśliwy, to śmierć będzie ucieczką? Czy tam, gdzie trafi, będzie lepiej, czy gorzej? Jak stamtąd uciec? Ten konflikt eschatologiczny wyraża w zdaniu: “Być czy nie być? – Oto jest pytanie”. | Konflikt tragiczny – Konrad sam decyduje o własnym losie, ale jest jednak wybrany przez Aniołów, które się nim opiekują; nie wiemy, czy jest żywy czy martwy, sam też decyduje o bluźnierstwach, ale też jest w więzieniu, nie ma wpływu na to, co się z nim dzieje, może tylko pogorszyć swoją sytuacje – i to robi – bluźni | Konflikt tragiczny – Kordian sam decyduje o własnym losie: zarówno przy próbie samobójczej, jak i na Mont Blanc, czy podczas spisku koronacyjnego |
Hamartia – wina tragiczna bohatera – bez względu na to, jak postąpi bohater, i tak poniesie klęskę
| Hamartia – nie ma znaczenia czy zabije Klaudiusza, czy nie – i tak swoimi działaniami niechcący doprowadził do śmierci wszystkich bliskich (poza Horacym) | Hamartia – grzeszy, bo bluźni, ale i tak jest wybawiony dzięki Księdzu, Jezus w wizji Ewy daje jej różę z twarzą Konrada, więc to znak, że mu wybacza, bo on grzeszył z miłości do Ojczyzny | Hamartia – być może Kordian jako bohater romantyczny, który od dziecka przeżywa jaskółczy niepokój jest skazany na porażkę |
Fatum – los człowieka jest tragiczny i z góry przesądzony, nie ma na niego wpływu | Nie istnieje fatum, to bohater jest przesiąknięty melancholią i nieszczęściem i sprowadza na siebie kolejne tragedie. | Fatum – jest wybrańcem, jego los był już przesądzony przez fakt, że siedzi w więzieniu, przez cara itd., Nowosilcow lub car to fatum i on będzie starał się z nim walczyć; ma szansę na wybawienie – może będzie mesjaszem? Czy jednak realnie może zostać uratowany? Ma wybór między źle albo bardzo źle | Fatum nie istnieje, Kordian decyduje o swoim losie, ale może sam fakt, że jest w duchu romantykiem, już skazuje go na osamotnienie, na dodatek wybrał sobie sam zadanie – będzie Winkelriedem |
Zbłądzenie tragiczne – bohater nieświadomie dopełni przepowiedni (Edyp zabije ojca i ożeni się z matką) | Nie ma przepowiedni, ojciec jedynie karze zamordować Klaudiusza, w końcu się to stanie, ale przy okazji Hamlet i reszta bohaterów też zginie. | Zbłądzenie tragicznie – jest świadomy, że jego rolą jest być wybawicielem, mesjaszem, jest wybrańcem, dlatego chce od Boga rządu dusz | Zbłądzenie tragicznie – jest świadomy, że jego rolą jest być wybawicielem, jest Winkelriedem, musi się poświęcić |
Hybris – pycha, duma – bohaterowie są przekonani o swojej niewinności, prawości, wyjątkowości, uważają, że oni mogą więcej – zawsze ich za to spotka kara | Hybris – Hamlet bierze udział w pojedynku np. Z Laertesem; myśli, że uda mu się ochronić Ofelię, jeśli ona go znienawidzi; wierzy, że sam pomści ojca i nie myśli o tym, że jego walka o idealizm i wymierzenie sprawiedliwości przyniesie całemu rodowi klęskę | Hybris – Konrad jest dumny, jest najlepszym z poetów i filozofów, mogą go słuchać jedynie Bóg i natura, bo wszystkimi innymi pogardza; grzeszy przeciwko Bogu, karą jest opętanie i piętno na czole, które widzi Kobieta z IX sceny | Hybris – Kordian jest dumny, jest najlepszy, nazywa się “posągiem człowieka na posągu świata” |
MIMESIS – naśladownictwa rzeczywistości (Arystoteles ją stworzył), akcja musi być zgoda z zasadami prawdopodobieństwa, ma naśladować świat realny – jeśli coś jest nierealne, to tylko z opowieści bohaterów, widz widzi tylko świat podobny temu, który zna
| Nie ma zasady mimesis – na samym początku (AKT I) pojawia się duch ojca (Hamleta Starszego) | MIMESIS – nie ma realizmu, nie wiemy nawet, jaki jest status ontologiczny Konrada, czy jest żywy, czy martwy, czy jego symboliczna śmierć – Gustawa i narodziny Konrada to coś więcej niż zmiana obiektu miłości; pojawiają się dusze na cmentarzu, są liczne wizje i objawienia | Mimesis – Kordian jest realny, jego podróże też; jednak pierwsza scena “przygotowanie” jest fantastyczna – zatem złamano zasadę naśladownictwa rzeczywistości |
KATHARSIS -czytelnicy muszą czuć LITOŚĆ – współczują bohaterowi oraz TRWOGĘ – bać się, żeby im się to nie przytrafiło; jest celem tragedii, przekonanie, że światem rządzą bogowie, a przed przeznaczeniem nie ma ucieczki – to też odbiera poczucie odpowiedzialności za niepowodzenia, a więc oczyszcza
| KATHARSIS – współczujemy, historia wywołuje litość, a także boimy się (trwoga), by nie przeżyć tej historii; Horacy zostaje i będzie snuł opowieść o Hamlecie i jego walce o sprawiedliwość, rządy przejmuje Fortynbras (teraz musi zacząć rządzić i też obawiać się, czy jego nie spotka taka sama historia, musi myśleć o tym, jak uniknąć błędów Duńczyków). | KATHARSIS – z jednej strony współczujemy Konradowi, ale też on nie robi nic, by go polubić | KATHARSIS – współczujemy Kordianowi, mimo że jego zachowanie jest przesadzone, jest egzaltowany; jednak każdy może być jak on – niegotowy do działania, a zbyt ambitny |
AKCJA: ekspozycja, perypetia, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji
| AKCJA: prolog, perypetia, wzrost akcji, punkt kulminacyjny, rozładowanie napięcia, rozwiązanie akcji | AKCJA: prolog, perypetia, wzrost akcji cały czas – w małej, wielkiej improwizacji, widzenia księdza Piotra, wszystko na wysokiej skali, rozładowanie napięcia – Ustęp, rozwiązanie akcji – poemat | AKCJA: przygotowanie, prolog, każdy akt pokazuje inny etap życia bohatera |
Maksymalnie trzech aktorów na scenie | Sceny zbiorowe | Sceny zbiorowe | Sceny zbiorowe |
CHÓR – komentuje wydarzenia, mówi o emocjach bohaterów, wprowadza w historię
| Brak chóru | Pojawia się chór aniołów – nieregularnie, niewiele tłumaczy, bardziej wprowadza zamieszanie, niż wytłumaczenie scen | Brak chóru |
BUDOWA TRAGEDII ANTYCZNEJ PROLOG – wprowadzenie widza w tematykę utworu, najczęściej jest to dialog dwóch bohaterów PARODOS – pierwsza pieśń chóru, który wstępuje na orchestrę EPEISODION – część dialogowa STASIMON – komentarz chóru EPEISODION
STASIMON EPEISODION
STASIMON
EPEISODION
STASIMON EXODOS – pieśń chóru, która ukazuje tragedię bohatera i zamyka akcję, uspokaja widza, daje pocieszenie
| BUDOWA TRAGEDII SZEKSPIROWSKIEJ 1) AKT I: Scena I Scena II Scena III Scena IV Scena V 2) AKT II: Scena I Scena II 3) AKT III: Scena I Scena II Scena III Scena IV 4) AKT IV: Scena I Scena II Scena III Scena IV Scena V Scena VI Scena VII 5) AKT V: Scena I Scena II
| BUDOWA TRAGEDII: Prolog AKT 1: 1 scena 2 scena 3 scena 4 scena 5 scena 6 scena 7 scena 8 scena 9 scena USTĘP:
Poemat do przyjaciół Moskali | BUDOWA TRAGEDII: Przygotowanie Prolog AKT 1: 1 scena 2 scena 3 scena AKT 2 AKT 3: 1 scena 2 scena 3 scena 4 scena 5 scena 6 scena 7 scena 8 scena 9 scena scena ostatnia |
Możesz zostać moim patronem/moją patronką: 
