Matu­ry coraz bli­żej, zatem byście uspraw­ni­li swo­je umie­jęt­no­ści pisa­nia wypra­co­wań – seria wpi­sów, któ­re doty­czą typów prac matu­ral­nych. Z Waszych doświad­czeń wiem, że inter­pre­ta­cja porów­naw­cza (matu­ra roz­sze­rzo­na, dru­gi temat) jest naj­trud­niej­sza, więc zacznij­my od niej. Póź­niej będzie już tyl­ko łatwiej.

Zanim przy­stą­pisz do pisa­nia pra­cy, koniecz­nie wyko­naj nastę­pu­ją­ce czynności:
A. Prze­czy­taj uważ­nie oba teksty
B. Zaznacz istot­ne dla sen­su utwo­rów frag­men­ty, sko­men­tuj je i podkreśl
C. Spo­rządź plan pra­cy wg poniż­sze­go sche­ma­tu (kolej­ność aka­pi­tów II‑V może być dowol­na, może być ich też o wie­le więcej):

I. Aka­pit: Wstęp­ne rozpoznanie
a. Znajdź nad­rzęd­ny sens łączą­cy oba tek­sty (poda­jesz peł­ne imię i nazwi­sko auto­ra, infor­ma­cje o tytu­łach i tomi­kach oraz cza­sie powsta­nia): naj­pierw jeden tekst, od razu dru­gi i podsumowanie.
b. Stwórz hipo­te­zę inter­pre­ta­cyj­ną łączą­cą oba teksty.

II. Aka­pit: Roz­po­zna­nie rela­cji nadaw­ca – adresat
1. Kto i do kogo mówi:
a. Jaki jest i kim jest pod­miot lirycz­ny – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
b. Kto jest adre­sa­tem – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
c. Rela­cje mię­dzy pod­mio­tem a adre­sa­tem; dystans ( ja – ty; ja – wy), iden­ty­fi­ka­cja (my, ja – my) – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

2. W jakiej sytuacji:
a. Sytu­acja lirycz­na (oko­licz­no­ści wypo­wie­dzi, uwa­run­ko­wa­nia sytu­acyj­ne); – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
b. Rodzaj liry­ki (bez­po­śred­nia, pośred­nia, wyzna­nia, opi­so­wa, sytu­acyj­na, ape­lu, itp.) – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

III. Aka­pit: Ukształ­to­wa­nie wypo­wie­dzi (ana­li­za)
1. Jak mówi:
a. Kon­struk­cja wypo­wie­dzi (np. mono­log, dia­log, wyzna­nie); – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
b. Pozy­cja „ja” lirycz­ne­go (dystans, zaan­ga­żo­wa­nie, humor, iro­nia itp.) – tutaj war­to zauwa­żyć czy uży­to kate­go­rie este­tycz­ne i tro­py; – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
c. Środ­ki sty­li­stycz­ne i ich funk­cje (pamię­taj, że nie cho­dzi o to, by wypi­sać epi­te­ty i porów­na­nia, ale by wska­zać, w jakim celu zosta­ły zasto­so­wa­ne, czy mają wpływ na inter­pre­ta­cję, jaki nastrój two­rzą, czy ten sam w obu tek­stach? – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

2. Gatu­nek:
a. Funk­cjo­nal­na ana­li­za uwzględ­nia­ją­ca zna­jo­mość kon­wen­cji; – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
b. Opis i ana­li­za jako pod­sta­wa uogól­nień inter­pre­ta­cyj­nych – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

3. Domi­nan­ta kom­po­zy­cyj­na (nad­rzęd­na zasa­da orga­ni­za­cji utwo­ru) – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

IV. Aka­pit: Temat utwo­ru (inter­pre­ta­cja)
1. O czym mówi:
a. Uwzględ­nie­nie miejsc nace­cho­wa­nych zna­cze­nio­wo ( tytuł, poin­ta, gatu­nek) – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
b. Klu­czo­we wyra­że­nia i zna­czą­ce moty­wy kul­tu­ro­we, funk­cjo­nal­ne wyko­rzy­sta­nie przy­wo­ła­nych w utwo­rze odwo­łań do kon­tek­stu kul­tu­ro­we­go – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

2. Jak wpi­su­je się w powszech­nie obo­wią­zu­ją­ce poglą­dy – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

V. Aka­pit: Przy­wo­ła­nie wła­ści­wych kon­tek­stów (np. filo­zo­ficz­ny, este­tycz­ny, histo­rycz­ny, bio­gra­ficz­ny) – w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

VI. Aka­pit: Inter­pre­ta­cja uogólniająca.
a. Teza inter­pre­ta­cyj­na wyni­ka­ją­ca z odczy­ta­nia cało­ści– w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
b. Oce­na i war­to­ścio­wa­nie– w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.
c. Trzy war­to­ści tek­stów: poznaw­cze, etycz­ne, este­tycz­ne– w jed­nym i w dru­gim wier­szu i co wyni­ka z podobieństw/ różnic.

D. Pisz!

→ Do per­fek­cji dopro­wa­dzi Cię dba­łość o język, brak cza­sow­ni­ków w for­mie oso­bo­wej i zdań poje­dyn­czych. Styl nauko­wy możesz wytwo­rzyć dzię­ki zasto­so­wa­niu cza­sow­ni­ków, któ­re nazwa­łam ŚWIĘTĄ TRÓJCĄ, są nimi: war­to, trze­ba, należy.
→ Uni­kaj też imie­sło­wów, zwy­kle ucznio­wie mają pro­blem z ich pra­wi­dło­wym zastosowaniem.
→ Jeśli wpro­wa­dzasz cyta­ty, musisz je przed­sta­wić, zacy­to­wać i sko­men­to­wać. Nigdy nie sto­suj cudzych słów zamiast swo­ich. To ma być Two­ja pra­ca, a cyta­ty słu­żą jedy­nie jako potwier­dze­nie argumentów.
→ Nie sto­suj ase­ku­ra­cyj­nych cudzy­sło­wów – świad­czą o bra­kach w słow­nic­twie. Jeśli czu­jesz, że sło­wo nie pasu­je sty­li­stycz­nie, po pro­stu go nie pisz.

 

Powyższy plan jest jedynie propozycją, jednak warto się nim posługiwać zanim zdobędziecie wprawę w pisaniu – to jak z tańcem: najpierw odtwarzamy schematy, by później poczuć swobodę ruchu i wyrażać siebie.