Matury coraz bliżej, zatem byście usprawnili swoje umiejętności pisania wypracowań – seria wpisów, które dotyczą typów prac maturalnych. Z Waszych doświadczeń wiem, że interpretacja porównawcza (matura rozszerzona, drugi temat) jest najtrudniejsza, więc zacznijmy od niej. Później będzie już tylko łatwiej.
Zanim przystąpisz do pisania pracy, koniecznie wykonaj następujące czynności:
A. Przeczytaj uważnie oba teksty
B. Zaznacz istotne dla sensu utworów fragmenty, skomentuj je i podkreśl
C. Sporządź plan pracy wg poniższego schematu (kolejność akapitów II‑V może być dowolna, może być ich też o wiele więcej):
I. Akapit: Wstępne rozpoznanie
a. Znajdź nadrzędny sens łączący oba teksty (podajesz pełne imię i nazwisko autora, informacje o tytułach i tomikach oraz czasie powstania): najpierw jeden tekst, od razu drugi i podsumowanie.
b. Stwórz hipotezę interpretacyjną łączącą oba teksty.
II. Akapit: Rozpoznanie relacji nadawca – adresat
1. Kto i do kogo mówi:
a. Jaki jest i kim jest podmiot liryczny – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
b. Kto jest adresatem – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
c. Relacje między podmiotem a adresatem; dystans ( ja – ty; ja – wy), identyfikacja (my, ja – my) – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
2. W jakiej sytuacji:
a. Sytuacja liryczna (okoliczności wypowiedzi, uwarunkowania sytuacyjne); – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
b. Rodzaj liryki (bezpośrednia, pośrednia, wyznania, opisowa, sytuacyjna, apelu, itp.) – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
III. Akapit: Ukształtowanie wypowiedzi (analiza)
1. Jak mówi:
a. Konstrukcja wypowiedzi (np. monolog, dialog, wyznanie); – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
b. Pozycja „ja” lirycznego (dystans, zaangażowanie, humor, ironia itp.) – tutaj warto zauważyć czy użyto kategorie estetyczne i tropy; – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
c. Środki stylistyczne i ich funkcje (pamiętaj, że nie chodzi o to, by wypisać epitety i porównania, ale by wskazać, w jakim celu zostały zastosowane, czy mają wpływ na interpretację, jaki nastrój tworzą, czy ten sam w obu tekstach? – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
2. Gatunek:
a. Funkcjonalna analiza uwzględniająca znajomość konwencji; – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
b. Opis i analiza jako podstawa uogólnień interpretacyjnych – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
3. Dominanta kompozycyjna (nadrzędna zasada organizacji utworu) – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
IV. Akapit: Temat utworu (interpretacja)
1. O czym mówi:
a. Uwzględnienie miejsc nacechowanych znaczeniowo ( tytuł, pointa, gatunek) – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
b. Kluczowe wyrażenia i znaczące motywy kulturowe, funkcjonalne wykorzystanie przywołanych w utworze odwołań do kontekstu kulturowego – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
2. Jak wpisuje się w powszechnie obowiązujące poglądy – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
V. Akapit: Przywołanie właściwych kontekstów (np. filozoficzny, estetyczny, historyczny, biograficzny) – w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
VI. Akapit: Interpretacja uogólniająca.
a. Teza interpretacyjna wynikająca z odczytania całości– w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
b. Ocena i wartościowanie– w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
c. Trzy wartości tekstów: poznawcze, etyczne, estetyczne– w jednym i w drugim wierszu i co wynika z podobieństw/ różnic.
D. Pisz!
→ Do perfekcji doprowadzi Cię dbałość o język, brak czasowników w formie osobowej i zdań pojedynczych. Styl naukowy możesz wytworzyć dzięki zastosowaniu czasowników, które nazwałam ŚWIĘTĄ TRÓJCĄ, są nimi: warto, trzeba, należy.
→ Unikaj też imiesłowów, zwykle uczniowie mają problem z ich prawidłowym zastosowaniem.
→ Jeśli wprowadzasz cytaty, musisz je przedstawić, zacytować i skomentować. Nigdy nie stosuj cudzych słów zamiast swoich. To ma być Twoja praca, a cytaty służą jedynie jako potwierdzenie argumentów.
→ Nie stosuj asekuracyjnych cudzysłowów – świadczą o brakach w słownictwie. Jeśli czujesz, że słowo nie pasuje stylistycznie, po prostu go nie pisz.
Powyższy plan jest jedynie propozycją, jednak warto się nim posługiwać zanim zdobędziecie wprawę w pisaniu – to jak z tańcem: najpierw odtwarzamy schematy, by później poczuć swobodę ruchu i wyrażać siebie.