Matury coraz bliżej, zatem byście usprawnili swoje umiejętności pisania wypracowań – seria wpisów, które dotyczą typów prac maturalnych. Tym razem drugi temat matury podstawowej: interpretacja wiersza
Zanim przystąpisz do pisania pracy, koniecznie wykonaj następujące czynności:
A. Przeczytaj uważnie tekst.
B. Zaznacz istotne dla sensu utworu fragmenty, podkreśl je.
C. Sporządź plan pracy wg poniższego schematu (kolejność akapitów II‑V może być dowolna, może być ich też o wiele więcej):
I. Akapit: Wstępne rozpoznanie
a. Znajdź nadrzędny sens tekstu (podajesz pełne imię i nazwisko autora, informacje o tytule i tomiku oraz czasie powstania).
b. Stwórz tezę interpretacyjną.
II. Akapit: Rozpoznanie relacji nadawca – adresat
1. Kto i do kogo mówi:
a. Jaki jest i kim jest podmiot liryczny – o czym to świadczy?
b. Kto jest adresatem.
c. Relacje między podmiotem a adresatem; dystans ( ja – ty; ja – wy), identyfikacja (my, ja – my).
2. W jakiej sytuacji:
a. Sytuacja liryczna (okoliczności wypowiedzi, uwarunkowania sytuacyjne).
b. Rodzaj liryki (bezpośrednia, pośrednia, wyznania, opisowa, sytuacyjna, apelu, itp.) .
III. Akapit: Ukształtowanie wypowiedzi (analiza)
1. Jak mówi:
a. Konstrukcja wypowiedzi (np. monolog, dialog, wyznanie).
b. Pozycja „ja” lirycznego (dystans, zaangażowanie, humor, ironia itp.) .
c. Środki stylistyczne i ich funkcje (pamiętaj, że nie chodzi o to, by wypisać epitety i porównania, ale by wskazać, w jakim celu zostały zastosowane, czy mają wpływ na interpretację, jaki nastrój tworzą, jaka jest ich funkcja).
2. Gatunek:
a. Funkcjonalna analiza uwzględniająca znajomość konwencji;.
b. Opis i analiza jako podstawa uogólnień interpretacyjnych.
3. Dominanta kompozycyjna (nadrzędna zasada organizacji utworu).
IV. Akapit: Temat utworu (interpretacja)
1. O czym mówi:
a. Uwzględnienie miejsc nacechowanych znaczeniowo ( tytuł, pointa, gatunek).
b. Kluczowe wyrażenia i znaczące motywy kulturowe, funkcjonalne wykorzystanie przywołanych w utworze odwołań do kontekstu kulturowego .
2. Jak wpisuje się w powszechnie obowiązujące poglądy.
V. Akapit: Przywołanie właściwych kontekstów (np. filozoficzny, estetyczny, historyczny, biograficzny).
VI. Akapit: Interpretacja uogólniająca.
a. Teza interpretacyjna wynikająca z odczytania całości.
b. Ocena i wartościowanie.
c. Trzy wartości tekstów: poznawcze, etyczne, estetyczne.
D. Pisz!
→ Do perfekcji doprowadzi Cię dbałość o język, brak czasowników w formie osobowej i zdań pojedynczych. Styl naukowy możesz wytworzyć dzięki zastosowaniu czasowników, które nazwałam ŚWIĘTĄ TRÓJCĄ, są nimi: warto, trzeba, należy.
→ Unikaj też imiesłowów, zwykle uczniowie mają problem z ich prawidłowym zastosowaniem.
→ Jeśli wprowadzasz cytaty, musisz je przedstawić, zacytować i skomentować. Nigdy nie stosuj cudzych słów zamiast swoich. To ma być Twoja praca, a cytaty służą jedynie jako potwierdzenie argumentów.
→ Nie stosuj asekuracyjnych cudzysłowów – świadczą o brakach w słownictwie. Jeśli czujesz, że słowo nie pasuje stylistycznie, po prostu go nie pisz.
Powyższy plan jest jedynie propozycją, jednak warto się nim posługiwać zanim zdobędziecie wprawę w pisaniu – to jak z tańcem: najpierw odtwarzamy schematy, by później poczuć swobodę ruchu i wyrażać siebie.