Refleksja nad narodem jako temat utworów literackich. Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Komentowanie rzeczywistości jest jednym z najważniejszych zadań sztuki. Artyści próbują nierzadko spojrzeć z dystansu na aktualne wydarzenia, poruszają problemy narodu, a w szczególnie trudnych momentach historycznych prowadzą rozważania na temat polskości lub wręcz przywar narodowych. Ze względu na czas powstawania dzieł i odmienne poglądy autorów obraz ojczyzny i rodaków w tekstach kultury jest skrajnie różny – zazwyczaj jednak twórcy skupiają się na tym, aby sygnalizować zauważone problemy, co ma stanowić krytykę lojalną, bo dzięki ich ukazaniu można walczyć z tym, co złe.

Rozwinięcie („Wesele”):

W „Weselu” Stanisław Wyspiański przedstawia społeczeństwo polskie jako podzielone i niezdolne do wzajemnego porozumienia. Chociaż tworzy ono jeden naród w niedoli zaborów, w jego obrębie nie występuje solidarność: przedstawiciele inteligencji postrzegają chłopów jako niższą klasę społeczną. Nie traktują ich jako równych sobie; chłopi nie są dla inteligentów partnerami, którzy mogliby pomóc w walce o zjednoczenie ojczyzny. Podczas gdy goście z miasta są ukazani jako zapatrzeni w siebie, a jednocześnie bierni i niezdolni do działania, chłopi cechują się siłą i werwą, lecz jednocześnie brakuje im wiary w słuszność działań oraz kogoś, kto ich poprowadzi. Wykazują się też nieodpowiedzialnością (z tego względu m.in. Gospodarz przekazuje Jaśkowi złoty róg, choć nie był on gotowy na takie wyzwanie). „Wesele” jest więc refleksją nad podziałami, które panowały w polskim społeczeństwie na początku XX w. – gdyby nie wzajemne niezrozumienie, Polska mogłaby dużo wcześniej odzyskać wymarzoną niepodległość.

Rozwinięcie (kontekst):

Refleksja nad narodem polskim pojawia się także w cz. III „Dziadów” Adama Mickiewicza. Pod koniec sceny siódmej „Salon warszawski” Wysocki wypowiada słowa, które należy uznać za trafną diagnozę polskiego społeczeństwa: Nasz naród jak lawa/ Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa/ Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi/ Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi – co dobitnie ukazuje brak zjednoczenia społecznego. Podczas gdy niektórzy próbują przystosować się do aktualnych warunków i wchodzą w układy z władzą (biorą udział w balu u Senatora; jako dodatkowy kontekst można tutaj podać osoby współpracujące z SB w okresie PRL), inni potrafią odznaczyć się bohaterską walką pomimo wszelkich represji (by wspomnieć choćby o Cichowskim, który nie ugiął się przed aparatem władzy i poświęcił własne zdrowie dla walki o Polskę; uzupełnieniem może być działalność „Solidarności” w latach 80. – szczególnie w okresie stanu wojennego). Ważną refleksją na temat narodu zawartą w słowach Wysockiego jest także fakt, że młodzi patrioci cechują się niezwykłą wytrwałością – nie ma takiej siły, która zgasi wewnętrzny ogień, czyli ich zapał do walki o wolność.

Zakończenie (podsumowanie):

Zarówno Wyspiański, jak i Mickiewicz nie budują w swoich dziełach obrazu Polaków jako ludzi bez wad. Wręcz przeciwnie – zwracają uwagę na przywary narodowe, aby zmusić odbiorców do zmiany swojego zachowania, jest to krytyka lojalna, której celem jest skłonienie do zastanowienia się nad własnymi postawami. Ich refleksje na temat narodu są gorzkie, lecz tylko w ten sposób artyści są w stanie wstrząsnąć odbiorcami – a taki jest właśnie cel sztuki.