Funkcja proroctw i przepowiedni w utworach literackich. Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

W lite­ra­tu­rze anty­ku istot­ną rolę odgry­wa­ła wyrocz­nia del­fic­ka. Mito­lo­gicz­ni boha­te­ro­wie uda­wa­li się do kapłan­ki Pytii, aby zadać jej nur­tu­ją­ce ich pyta­nia i prze­ko­nać się, co cze­ka ich w prze­szło­ści. Jej pro­roc­twa nigdy nie były jed­no­znacz­ne, a mia­ły jedy­nie nakie­ro­wać boha­te­ra na odpo­wied­nią dro­gę. Co nie­zwy­kle istot­ne, swo­je­go prze­zna­cze­nia nie dało się unik­nąć. W mito­lo­gii grec­kiej prze­po­wied­nie del­fic­kie mia­ły być dro­go­wska­zem dla boha­te­rów, ale z bie­giem lat funk­cje pro­roctw zaczę­ły ewo­lu­ować. Nale­ży zatem stwier­dzić, że pro­roc­twa i prze­po­wied­nie w lite­ra­tu­rze mogą peł­nić róż­ne funkcje.

Rozwinięcie (“Wesele”):

Pro­roc­twa i prze­po­wied­nie w “Wese­lu” Sta­ni­sła­wa Wyspiań­skie­go obra­zu­ją ówcze­sne pro­ble­my spo­łecz­ne. Ilu­stru­je to cho­ciaż­by uka­za­nie się Wer­ny­ho­ry, wędrow­ne­go wiesz­cza kozac­kie­go. Jego wypo­wiedź ma na celu pomóc Gospo­da­rzo­wi – Wło­dzi­mie­rzo­wi Tet­ma­je­ro­wi – w przy­go­to­wa­niu powsta­nia, któ­re niczym on ma pogo­dzić zwa­śnio­ne kla­sy spo­łecz­ne w wal­ce o wspól­ne dobro. W utwo­rze poja­wia się jed­nak zapo­wiedź nie­po­wo­dze­nia powsta­nia: Wer­ny­ho­ra prze­strze­ga, że dba­nie o wła­sny inte­res, marazm i brak tro­ski o ogół dopro­wa­dzi do klę­ski. Tak się zresz­tą dzie­je – Gospo­darz idzie ode­spać wesel­ne zaba­wy, prze­ka­zu­je zada­nie mło­de­mu druż­bie – Jaś­ko­wi, a ten gubi zło­ty róg – sym­bol goto­wo­ści do wal­ki i pod­no­si czap­kę z pawi­mi pió­ra­mi, co sym­bo­li­zu­je dba­nie o dobra mate­rial­ne i wła­sny, chłop­ski, interes.

Waż­ną prze­stro­gę nie­sie za sobą tak­że uka­za­nie się Dzia­do­wi zja­wy Jaku­ba Sze­li, któ­ry jest wete­ra­nem rze­zi gali­cyj­skiej. Jest to ostrze­że­niem przed zato­cze­niem koła histo­rii, czy­li powtór­ką tra­ge­dii. Podzia­ły mię­dzy szlach­tą a chło­pa­mi utrud­nia­ją roz­wój ogó­łu spo­łe­czeń­stwa, a co za tym idzie, szan­sę na wywal­cze­nie wolności.

Rzu­co­ne w wesel­nym zwi­dzie hasła Rache­li o oży­wie­niu pałub, któ­re widać z okna bro­no­wic­kiej cha­ty oraz kil­ku­krot­ne ich zapro­sze­nie przez roz­ba­wio­ne­go Pana Mło­de­go jest zapo­wie­dzią przy­szłych losów naro­du. Cho­choł przy­cho­dzi na wese­le, jest zara­zem nadzie­ją na zjed­no­cze­nie i nadej­ście lep­szych cza­sów, jak i prze­stro­gą, by spo­łe­czeń­stwo nie prze­spa­ło tej szan­sy (co zresz­tą robi).

Rozwinięcie (kontekst):

Prze­po­wied­nie i pro­roc­twa mogą tak­że przy­go­to­wać boha­te­ra na wyda­rze­nia, z któ­ry­mi będzie musiał się zmie­rzyć. W pro­lo­gu III czę­ści „Dzia­dów” Ada­ma Mic­kie­wi­cza anio­ły i demo­ny zsy­ła­ją na śpią­ce­go Gusta­wa wizję, według któ­rej jest on wybrań­cem. Boha­ter budzi się ze snu i sym­bo­licz­nie zazna­cza zmia­nę prio­ry­te­tów: z nie­szczę­śli­we­go kochan­ka kobie­ty zmie­nia się w wier­ne­go kochan­ka ojczy­zny, a nowy cel w życiu pod­kre­śla zmia­ną imie­nia. W kolej­nych sce­nach dra­ma­tu roman­tycz­ne­go obja­wia się nowa toż­sa­mość boha­te­ra, zatem prze­po­wied­nia uka­za­na we śnie ujaw­nia mu jego powołanie.

Zakończenie (podsumowanie):

Pro­roc­twa mogą wska­zy­wać moż­li­wo­ści, jakie sta­ją przed boha­te­ra­mi lub zagro­że­nia, któ­rych powin­ni się wystrze­gać. Kon­rad w „Dzia­dach” dowia­du­je się z nich, że dotych­cza­so­we życie mia­ło go przy­go­to­wać do nowe­go celu, z kolei boha­te­ro­wie „Wese­la” zde­rza­ją się dzię­ki nim z pro­ble­ma­mi, któ­re przyj­dą w nie­da­le­kiej przy­szło­ści, jeśli w porę nie zro­zu­mie­ją prze­sła­nia wizji. Prze­po­wied­nie w lite­ra­tu­rze są zapo­wie­dzia­mi lub nawet komen­ta­rza­mi do nastro­jów społecznych.