Cechy dramatu romantycznego na przykładzie „Dziadów”

CECHY DRAMATU ROMANTYCZNEGO
na przykładzie „Dziadów cz. III”

Zniesienie zasady trzech jedności:

1. Wydarzenia trwają kilka miesięcy, mamy długie przerwy, noc dziadów, wigilia — scena więzienna, reszta w bliżej nieokreślonych miesiącach, jego podróż do Rosji
2. Zmieniają się miejsca wydarzeń: Wilno, domek blisko Lwowa, Warszawa, Petersburg
3. Tekst porusza wiele wątków: wątek patriotyczny i poświęcenia dla ojczyzny, więcej niż jedna, młodzi patrioci kontra burżuazja; nierówności społeczne, temat wolności, temat widzeń i przepowiedni — mesjanizm

Zniesiona zasada decorum: mówią o zbrodniach, ale też dowiadujemy się, że Doktor dostał piorunem kulistym w głowę; scena więzienna pełna smutku, bólu, cierpienia, ale w jej trakcie śpiewają zabawne piosenki — np. piosenkę Feliksa, zaraz po niej jest przerażająca pieśń zemsty; mamy też ciągle krążący alkohol i śmiechy z powodu wizji o północy, które ma Konrad; język zabawny — widzimy, jak Senator zmienia styl wypowiedzi — krzyczy na podwładnych i udaje czułego przy damach; nie ma zachowanego stylu, synkretyzm rodzajowy (IX scen dramatycznych, epicki Ustęp i poemat) oraz synkretyzm gatunkowy: w części dramatycznej, np. w scenie więziennej występują przypowieści, widzenia, piosenki

Konflikt tragiczny — Konrad sam decyduje o własnym losie, ale jest jednak wybrany przez Aniołów, które się nim opiekują; nie wiemy, czy jest żywy, czy martwy, sam też decyduje o bluźnierstwach, ale też jest w więzieniu, nie ma wpływu na to, co się z nim dzieje, może tylko pogorszyć swoją sytuację – i to robi — bluźni

Hamartia – grzeszy, bo bluźni, ale i tak jest wybawiony dzięki Księdzu, Jezus w wizji Ewy daje jej różę z twarzą Konrada, więc to znak, że mu wybacza, bo on grzeszył z miłości do Ojczyzny

Fatum – jest wybrańcem, jego los był już przesądzony przez fakt, że siedzi w więzieniu, przez cara itd., Nowosilcow lub car to fatum i on będzie starał się z nim walczyć; ma szansę na wybawienie — może będzie mesjaszem? Czy jednak realnie może zostać uratowany? Ma wybór między źle albo bardzo źle

Zbłądzenie tragicznie – jest świadomy, że jego rolą jest być wybawicielem, mesjaszem, jest wybrańcem, dlatego chce od Boga rządu dusz

Hybris – Konrad jest dumny, jest najlepszym z poetów i filozofów, mogą go słuchać jedynie Bóg i natura, bo wszystkimi innymi pogardza; grzeszy przeciwko Bogu, karą jest opętanie i piętno na czole, które widzi Kobieta z IX sceny

Mimesis – nie ma realizmu, nie wiemy nawet, jaki jest status ontologiczny Konrada, czy jest żywy, czy martwy, czy jego symboliczna śmierć – Gustawa i narodziny Konrada to coś więcej niż zmiana obiektu miłości; pojawiają się dusze na cmentarzu, są liczne wizje i objawienia; pojawiają się w jego celi diabły i anioły, ale mamy też postaci historyczne

Katharsis – z jednej strony współczujemy Konradowi, ale też on nie robi nic, by go polubić

Akcja: prolog, perypetia, wzrost akcji cały czas – w małej, wielkiej improwizacji, widzenia księdza Piotra, wszystko na wysokiej skali, rozładowanie napięcia – Ustęp, rozwiązanie akcji – poemat

Sceny zbiorowe

Pojawia się chór aniołów – nieregularnie, niewiele tłumaczy, bardziej wprowadza zamieszanie, niż tłumaczy sceny

BUDOWA TRAGEDII:

DRAMAT:

• Prolog – Wszystkich Świętych,

AKT 1:

• 1 scena – wigilia – Wilno
• 2 scena – Wilno – monolog (Wielka Improwizacja)
• 3 scena – Wilno – dialogi
• 4 scena – domek pod Lwowem – dialogi
• 5 scena – Wilno – monolog (widzenie X. Piotra)
• 6 scena – Wilno, komnata senatora, dialog
• 7 scena – Warszawa, dialog
• 8 scena – Wilno, bal, dialog
• 9 scena – cmentarz, dziady, dialog

EPIKA: Ustęp:

• Droga do Rosji
• Przedmieścia stolicy
• Petersburg
• Pomnik Piotra Wielkiego
• Przegląd wojska
• Oleszkiewicz

LIRYKA:

• Poemat do przyjaciół Moskali

Teatr to mistyczne doznanie, połączenie przypowieści, objawienia z sytuacją realną, ma służyć wyrażeniu myśli prometejskiej (trzeba się poświęcić dla innych mimo kary) i mesjanistycznej — trzeba umrzeć dla dobra innych

Tematyka związana z wierzeniami, częściowo pojawia się obrzęd dziadów i mamy plan akcji według roku liturgicznego

Wina i kara Doctor Bécu zostaje ukarany uderzeniem pioruna w głowę; Senator ma sny, że popadnie w niełaskę cara

Nastrój utworu: występuje groteska, poetyka absurdu, jednocześnie emocjonalne wypowiedzi bohaterów