Motyw przemiany duchowej bohatera. Omów zagadnienie na podstawie Potopu Henryka Sienkiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Przemiana bohatera jest jednym z najpopularniejszych motywów w literaturze i innych tekstach kultury. Uniwersalność tego motywu wynika z tego, że człowiek w trakcie życia ulega ciągłym przemianom – pod wpływem różnych życiowych doświadczeń lub innych ludzi staje się kimś zupełnie innym. Można więc powiedzieć, że człowiek to istota w ciągłym procesie tworzenia. Motyw przemiany w literaturze ma różne funkcje i jest realizowany na wiele sposobów. Przemiana może między innymi dawać nadzieję na lepszą przyszłość i pokazywać, że nigdy nie jest za późno na otrzeźwienie.

Rozwinięcie („Potop”):

Andrzej Kmicic, jeden z głównych bohaterów „Potopu”, był postacią dynamiczną. Początkowo zachowywał się niczym typowy szlachcic-warchoł: był porywczy i niecierpliwy, przesadnie odważny (wręcz brawurowy), uznawano go za swawolnika. Trudno było mieć o nim dobre zdanie, przede wszystkim za sprawą kompanii, która składała się z niegodziwców i swawolników. Kiedy Kmicic odwiedził Wodokty, by spędzić czas z ukochaną, jego kompania urządziła awanturę z mieszczanami. Innym razem towarzysze mieli chcieć tańczyć z kobietami w karczmie, w której przebywali Butrymi i Butrymówny, a po uzyskaniu odmowy – wszczęli bójkę.

Sam Kmicic nie był również bez winy: miał on kazać wychłostać burmistrza i pognać oficerów nagich po śniegu, natomiast kiedy dowiedział się o śmierci swoich towarzyszy (pobitych przez Butrymowiczów), ruszył na Wołmontowicze i je spalił.

Dla głównego bohatera powieści Sienkiewicza jedynym sposobem rozwiązywania konfliktów była siła, ale jednocześnie był bohaterem honorowym – aby odkupić winy, poprzysiągł wierność Radziwiłłom. Kiedy zrozumiał, że przedstawiciele tego rodu byli zdrajcami ojczyzny, przeżywał rozterki. Rozmowy, najpierw z Januszem, a później z Bogusławem, skłoniły go do zastanowienia się nad przyszłością – wiedział, że został oszukany. W modlitwie wyznał chęć naprawy swojego życia: „Oto pragnę obmyć się z grzechów moich, nowy żywot rozpocząć i ojczyźnie poczciwie służyć, ale nie wiem jak, bom głupi”. Zmienił nazwisko na Babinicz i rozpoczął nowy rozdział.

Bohater, już pod nowym nazwiskiem, kierował się przede wszystkim pokorą. Odrzucił typowy sarmacki styl życia na rzecz prostolinijności. Wyrzekł się prywaty, działał na rzecz ojczyzny. Wyruszył na wojnę ze Szwedami i zasłużył się walką w obronie Jasnej Góry, gdzie wykazywał się nie lada odwagą (między innymi wysadził kolubrynę). Jako zupełnie nowa postać zyskał uznanie w oczach króla i zasłużył na uroczystą rehabilitację imienia, dzięki czemu mógł odzyskać zaufanie Oleńki.

Rozwinięcie (kontekst):

Podobną przemianę duchową przeszedł Jacek Soplica, bohater „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, który zmienił się na skutek życiowych doświadczeń. Mężczyzna w przeszłości prowadził hulaszczy tryb życia, cechował się porywczością i lekkomyślnością. Kiedy dowiedział się, że jego ukochana – Ewa Horeszkówna – miała wyjść za mąż, wykorzystał szturm Moskali na zamek, aby zemścić się na jej ojcu. Wskutek tych wydarzeń Soplica został uznany za zdrajcę narodowego – sądzono, że działał w zmowie z Moskalami. Te wydarzenia były dla niego szokiem tak wielkim, że postanowił całkowicie zmienić tryb życia. Nabrał pokory, czego wyraz dał, przyjmując strój mnicha oraz zmieniając imię na Ksiądz Robak. Uważał, że jego przemiana musi zacząć się od języka – dlatego też tak istotna była zmiana nazwiska oznaczająca przyjęcie nowej tożsamości. Jako Ksiądz Robak Soplica pracował na rzecz polskich spraw w roli emisariusza; walczył u boku Napoleona i miał zorganizować powstanie na Litwie. Stał się wzorem patrioty. Dzięki tej przemianie był w stanie odciąć się od swojej przeszłości i odkupić winy.

Zakończenie (podsumowanie):

Człowiek może ulegać przemianie pod wpływem własnych doświadczeń lub innych ludzi. Bardzo często szok spowodowany dostrzeżeniem skutków własnych działań zmusza ludzi do podjęcia refleksji nad swoim zachowaniem. Przemiana może mieć różne oblicza – niektórzy bohaterowie przechodzą przemianę wewnętrzną, inni natomiast akcentują odcięcie od przeszłości, np. przybierając nowe nazwisko. Z pewnością jednak można stwierdzić, że niektóre wydarzenia (takie jak chociażby zabójstwo czy zrozumienie, że stoi się po stronie zdrajców ojczyzny) zmieniają człowieka.