Relacja świata realistycznego i fantastycznego. Omów zagadnienie na podstawie Wesela Stanisława Wyspiańskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Konwencja, w której prowadzona jest narracja utworu, ma kluczowe znaczenie dla odczytania dzieła. Podobnie jak w przypadku komunikatów, dobór sposobów ukazania świata przedstawionego narzuca czytelnikowi specyficzny odbiór tekstu. Zupełnie inaczej odbieramy np. informacje podawane w prasie (traktujemy je jako fakty), a inaczej – te same informacje podane np. w formie parodii (jesteśmy świadomi konwencji, więc wiemy, że jej intencją nie jest podawanie faktów, lecz hiperbolizacja niektórych zachowań). Podobnie dzieje się w literaturze. Nikt nie oczekuje od elementów fantastycznych, aby były zgodne z prawdą (a więc: mogły się wydarzyć w prawdziwym świecie), ale dzięki nim autorzy skłaniają czytelników do odczytania alegorii i symboli występujących w prawdziwym świecie – można więc powiedzieć, że świat fantastyczny może być dopełnieniem świata realistycznego (a nie, jak mogłoby się zdawać, jego przeciwieństwem).

Rozwinięcie („Wesele”):

Elementy fantastyczne pozwalają metaforycznie przedstawić zjawiska, których nie da się pokazać w formie mimetycznej (naśladującej rzeczywistość) – np. mogą odzwierciedlać myśli, uczucia i lęki. Tak dzieje się w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, w którym elementy fantastyczne pełniły przede wszystkim funkcję symboliczną. Zjawy, które ukazywały się uczestnikom wesela, odzwierciedlały ich obawy. Rycerz – objawiający się Poecie – symbolizował siłę, moc sprawczą oraz cnoty, których brakowało artystom dekadenckim. Hetman Branicki – symbol zdrady – ukazujący się Panu Młodemu zwracał uwagę na fakt zdrady własnej klasy społecznej przez ślub z wieśniaczką. Oczywiście konwencja fantastyczna jest czytelna dla odbiorców, ukazanie się zjaw nie jest wydarzeniem prawdziwym (ma na celu uwypuklenie wewnętrznych obaw). Warto jednocześnie zauważyć, że elementy fantastyczne czerpią pełnymi garściami ze świata rzeczywistego. To, co jest w nich fantastyczne, to sam fakt pojawienia się ducha gościom weselnym – ale już symbolika postaci jest zakorzeniona w świecie rzeczywistym (każdy wie, kim był np. Wernyhora czy Zawisza Czarny).

Rozwinięcie (kontekst):

Elementy fantastyczne włączone w świat realistyczny występują także w dramacie romantycznym Adama Mickiewicza „Dziady” cz. II. Punktem wyjścia do akcji utworu jest obrzęd dziadów – prawdziwy ludowy obyczaj obchodzony 31 października, w trakcie którego przywoływało się duchy zmarłych. Podczas tego obrzędu interakcja z przodkami miała na celu pokazanie pewnych prawd moralnych, których zaprezentowanie byłoby niemożliwe w inny sposób. Duch Zosi, Widmo Złego Pana czy Widmo kochanka mają wręcz straszyć (co wynika z moralizatorskiego wydźwięku utworu, że kto nie udzielał innym pomocy, nie szanował życia czy uczuć – nie trafi do nieba). W tym przypadku zrozumienie przesłania wymaga prawidłowego odczytania konwencji, przekazania ludowych prawd – czytelnik musi zadać sobie pytanie o to, dlaczego pojawiają się duchy i co autor chciał w ten sposób przekazać.

Zakończenie (podsumowanie):

Świat fantastyczny, choć stoi w opozycji do świata realistycznego, nie musi być jego przeciwieństwem – wręcz przeciwnie, może być jego dopełnieniem. Podczas gdy wydarzenia realistyczne często traktujemy jako fakt i nie poddajemy ich refleksji, elementy fantastyczne wymagają od czytelnika zadania sobie trudu zrozumienia, jaki był cel autora. Elementy fantastyczne są więc sygnałem, aby czytelnik zastanowił się, jaka z nich płynie nauka osadzona w świecie rzeczywistym.