Wstęp:

W tekstach literackich często opisywane są losy nie tylko człowieka, lecz także natury. Ten zabieg może mieć na celu uwypuklenie marności człowieka i tego, że nigdy nie jest on silniejszy od natury – przyroda jest często ukazywana jako ogromna siła, wobec której człowiek zawsze stoi na straconej pozycji.

Rozwinięcie („Rozdzióbią nas kruki, wrony…”):

Opowiadanie Stefana Żeromskiego ukazuje powstańca, który przegrywa walkę z naturą. Mężczyzna od kilku dni idzie w deszczu i chłodzie, jest wyziębiony – a gdy później zostanie napadnięty, umiera w błocie. Jego ciało jest zbezczeszczone przez przyrodę – kruki i wrony – które niczym zaborcy Rzeczpospolitą szlachecką – dzielą się jego ciałem. Tym samym człowiek jest potraktowany po prostu jako część przyrody; jedno z ogniw łańcucha pokarmowego. Wszelkie idee odchodzą w cień, ponieważ koniec końców ciało staje się tylko padliną (w opowiadaniu Żeromskiego Winrych zostaje pochowany w rowie na polu kartofli wraz z jedynym towarzyszem). Jest nagi – pozbawiony ubrania, czyli wynalazku stworzonego przez człowieka, który pozwala walczyć z naturą (zapewnia komfort także w złą pogodę).

Rozwinięcie (kontekst):

Wątek marności człowieka wobec potęgi natury jest przedstawiony także w noweli „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej, gdzie przyroda jest jedynym świadkiem historii. Autorka dokonuje antropomorfizacji elementów przyrody, dzięki czemu wiatr dopytuje drzewa o kurhan usypany w lesie i poznaje losy Jagmina i Mariana, młodych chłopców, którzy zginęli w walkach pod dowództwem Romualda Traugutta. Przyroda niesie hymn o zwyciężonych i będzie opowiadać o ich losach. Trwa ona wiecznie w odróżnieniu od ludzi, których żywot szybko przemija.

Zakończenie (podsumowanie):

Oczywiście możemy sobie wyobrazić wiele różnych zastosowań wykorzystywania natury w narracji, niemniej jednak kontrast człowieka i przyrody zdaje się być najważniejszym powodem wykorzystywania natury jako bohatera literackiego. Człowiek od zawsze próbuje zwalczyć naturę (a przynajmniej ją okiełznać, pokazać swoją wyższość). Walka ta jest jednak skazana na porażkę, ponieważ przyroda trwa wiecznie, a ludzie przemijają.

Przy realizacji tego tematu warto przeczytać także: