Szekspir – powtórzenie wiadomości

CECHY DRAMATU ANTYCZNEGO

na przykładzie „Króla Edypa”

CECHY DRAMATU SZEKSPIROWSKIEGO na przykładzie „Makbeta”

CECHY DRAMATU SZEKSPIROWSKIEGO na przykładzie „Hamleta”

Zasada trzech jedności: 

1. jedność czasu (wszystkie zawarte w danym dramacie wydarzenia dzieją się maksymalnie na przestrzeni 24 h);

2. jedność miejsca (cała akcja rozgrywa się w jednym miejscu, np. W jednym budynku, a o tym, co dzieje się w innych miejscach, dowiadujemy się tylko z opowieści postaci); 

3. jedność akcji (jeden główny wątek — w przypadku Króla Edypa, chodzi o znalezienie mordercy Lajosa). 

Zniesienie zasady trzech jedności:

1. Wydarzenia trwają: kilka dni, przerwy po kilka miesięcy; średniowiecze

2. Zmieniają się miejsca wydarzeń: wrzosowisko, zamek, Szkocja, pola bitwy

3. Tekst porusza wiele wątków: zdrada i dojście do władzy

Zniesienie zasady trzech jedności:

4. Wydarzenia trwają: kilka dni, przerwy po kilka miesięcy;

5. Zmieniają się miejsca wydarzeń: Dania — zamek, cmentarz, droga wiodąca do Anglii;

6. Tekst porusza wiele wątków: zemsta na mordercy, wątek miłosny, zbrodnia, wątek władzy.

zasada decorum — dostosowanie formy do treści — w tragedii musi być podniosły styl i patetyczny język; nie pokazuje się też zbrodni i krwi na scenie — mogą o tym opowiedzieć jedynie posłańcy, czy chór

zasada decorum — nie mamy patosu w języku; mieszanie tragizmu z komedią, pokazujemy zbrodnię na scenie 

zniesiona zasada decorum: w tragedii, w której ostatecznie większość bohaterów umrze,  pojawiają się wątki komizmu językowego, ukazanego przez groteskę: Hamlet,  starając się zniechęcić do siebie Ofelię, wyzywa ją i rozkazuje iść do klasztoru, co jest okrutne, ale budzi też śmiech ze względu na jego absurdalne argumenty. Kolejną groteskową sceną jest ta, która dzieje się na cmentarzu: grabarze kopią grób, wykopują czaszkę błazna Yoricka, Hamlet bierze ją do rąk i zaczyna swój monolog wewnętrzny na temat eschatologii (życia po śmierci). 

Na scenie wszyscy walczą, krew jest rozlewana; ostatecznie umierają niemal wszyscy bohaterowie (poza Horacym). 

Konflikt tragiczny — nierozwiązalny konflikt równorzędnych racji: boskiej i ludzkiej (fatum zrzucone przez bogów na potomków Lajosa za zbrodnię, którą popełnił i niewinność Edypa, który musi cierpieć z powodu ojca).

Konflikt   określić, czy musiał zabijać? może by nie zawieźć żony? może by spełnić przepowiednię?

Konflikt tragiczny — nie między bogami a prawami ludzkimi, a między ratio i emotio: racjonalizmem i światem emocji. Hamlet musi pomścić śmierć ojca, jednak miewa wątpliwości, czy faktycznie widział ducha i czy zabijając, nie stanie się też taki, jak Klaudiusz. 

Drugi konflikt dotyczy istnienia na świecie, czy skoro Hamlet jest tutaj nieszczęśliwy, to śmierć będzie ucieczką? Czy tam, gdzie trafi, będzie lepiej, czy gorzej? Jak stamtąd uciec? Ten konflikt eschatologiczny wyraża w zdaniu: „Być czy nie być? – Oto jest pytanie”. 

Hamartia — wina tragiczna bohatera — bez względu na to, jak postąpi bohater, i tak poniesie klęskę

hamartia — mógłby nie zabijać, ale chciał spełnić oczekiwania; gdy nie chciał spełnić przepowiedni — nie zabijałby, a wtedy żona by go — jak zapowiadała — opuściła 

Hamartia — nie ma znaczenia czy zabije Klaudiusza, czy nie — i tak swoimi działaniami niechcący doprowadził do śmierci wszystkich bliskich (poza Horacym)

Fatum — los człowieka jest tragiczny i z góry przesądzony, nie ma na niego wpływu

fatum — wypełnia przepowiednie, ale zabija syna Banka, by zmienić los i sam mieć władzę, ale to też część przepowiedni

Nie istnieje fatum, to bohater jest przesiąknięty melancholią i nieszczęściem i sprowadza na siebie kolejne tragedie.

Zbłądzenie tragiczne — bohater nieświadomie dopełni przepowiedni (Edyp zabije ojca i ożeni się z matką)

zbłądzenie tragiczne — próba zmienienia losu to i tak dopełnienie przepowiedni, los został ustalony, nie wierzył, że las podejdzie pod zamek

Nie ma przepowiedni, ojciec jedynie karze zamordować Klaudiusza, w końcu się to stanie, ale przy okazji Hamlet i reszta bohaterów też zginie. 

Hybris — pycha, duma — bohaterowie są przekonani o swojej niewinności, prawości, wyjątkowości, uważają, że oni mogą więcej — zawsze ich za to spotka kara

hybris — zabija ludzi, bo uważa, że może mieć lepszą pozycję, że ma prawo

Hybris — Hamlet bierze udział w pojedynku np. Z Laertesem; myśli, że uda mu się ochronić Ofelię, jeśli ona go znienawidzi; wierzy, że sam pomści ojca i nie myśli o tym, że jego walka o idealizm i wymierzenie sprawiedliwości przyniesie całemu rodowi klęskę

MIMESIS — naśladownictwa rzeczywistości (Arystoteles ją stworzył), akcja musi być zgoda z zasadami prawdopodobieństwa, ma naśladować świat realny — jeśli coś jest nierealne, to tylko z opowieści bohaterów, widz widzi tylko świat podobny temu, który zna

mimesis — nie ma, bo występują postaci fantastyczne

Nie ma zasady mimesis — na samym początku (AKT I) pojawia się duch ojca (Hamleta Starszego)

KATHARSIS — bohaterowie muszą czuć LITOŚĆ — współczują bohaterowi oraz TRWOGĘ — bać się, żeby im się to nie przytrafiło; jest celem tragedii, przekonanie, że światem rządzą bogowie, a przed przeznaczeniem nie ma ucieczki — to też odbiera poczucie odpowiedzialności za niepowodzenia, a więc oczyszcza

KATHARSIS — widzowie nie czują litości i trwogi, co najwyżej obawiają się własnej pychy 

KATHARSIS — współczujemy, historia wywołuje litość, a także boimy się (trwoga), by nie przeżyć tej historii; Horacy zostaje i będzie snuł opowieść o Hamlecie i jego walce o sprawiedliwość, rządy przejmuje Fortynbras (teraz musi zacząć rządzić i też obawiać się, czy jego nie spotka taka sama historia, musi myśleć o tym, jak uniknąć błędów Duńczyków).

AKCJA: ekspozycja, perypetia, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji 

AKCJA: prolog, perypetia, wzrost akcji, punkt kulminacyjny, rozładowanie napięcia, rozwiązanie akcji

AKCJA: prolog, perypetia, wzrost akcji, punkt kulminacyjny, rozładowanie napięcia, rozwiązanie akcji

Maksymalnie trzech aktorów na scenie

Sceny zbiorowe

Sceny zbiorowe

CHÓR — komentuje wydarzenia, mówi o emocjach bohaterów, wprowadza w historię

Brak chóru

Brak chóru

BUDOWA TRAGEDII ANTYCZNEJ

1. PROLOG — wprowadzenie widza w tematykę utworu, najczęściej jest to dialog dwóch bohaterów

2. PARODOS — pierwsza pieśń chóru, który wstępuje na orchestrę

3. EPEISODION — część dialogowa

4. STASIMON — komentarz chóru

5. EPEISODION

STASIMON

EPEISODION
STASIMON
EPEISODION
STASIMON

6. EXODOS — pieśń chóru, która ukazuje tragedię bohatera i zamyka akcję, uspokaja widza, daje pocieszenie

BUDOWA TRAGEDII SZEKSPIROWSKIEJ

1) AKT I:

Scena I

Scena II

Scena III

Scena IV

Scena V

Scena VI

Scena VII

2) AKT II:

Scena I

Scena II

Scena III

Scena IV

3) AKT III:

Scena I

Scena II

Scena III

Scena IV

Scena V

Scena VI

4) AKT IV:

Scena I

Scena II

Scena III

5) AKT V:

Scena I

Scena II

Scena III

Scena IV

Scena V

Scena VI

Scena VII

BUDOWA TRAGEDII SZEKSPIROWSKIEJ

1) AKT I:

Scena I

Scena II

Scena III

Scena IV

Scena V

2) AKT II:

Scena I

Scena II

3) AKT III:

Scena I

Scena II

Scena III

Scena IV

4) AKT IV:

Scena I

Scena II

Scena III

Scena IV

Scena V

Scena VI

Scena VII

5) AKT V:

Scena I

Scena II

TEATR to połączenie sztuki z sacrum: Wielki i Małe Dionizje, wielka uroczystość

TEATR staje się profanum (rozrywka), powstaje wiele trup teatralnych, wszystkie walczą o finansowanie przez królową Anglii; prześcigają się w wymyślaniu lepszych sztuk: więcej konfliktów, płaczu, katharsis, miłości, nieszczęścia, dowcipu — bywało, że co tydzień byłą   nowej sztuki, trzeba było przyciągnąć widownie właśnie do swojego teatru; biedota mogła kupić bardzo tanie bilety na miejsca stojące

TEATR staje się profanum (rozrywka), powstaje wiele trup teatralnych, wszystkie walczą o finansowanie przez królową Anglii; prześcigają się w wymyślaniu lepszych sztuk: więcej konfliktów, płaczu, katharsis, miłości, nieszczęścia, dowcipu — bywało, że co tydzień byłą   nowej sztuki, trzeba było przyciągnąć widownie właśnie do swojego teatru; biedota mogła kupić bardzo tanie bilety na miejsca stojące

KOLEJNOŚĆ 

KOGO ZABIŁ?

PRZYCZYNA

SKUTEK

1.

Króla Duncana

Zagarnięcie władzy dla siebie

Makbet zostaje Koronowany, przesunięcie granicy Moralności Makbeta

2. 

Banqua

zlikwidowanie zagrożenia jego władzy, bo wg przepowiedni to jego potomkowie mieli rządzić

Zaprzestał obaw przed ujawnieniem jego Morderstw

3. 

Makduf

mógł domyślać się, że to Makbet zabił Duncana

Makbet jako władca

CYTATY

KOMENTARZ

Charakter jego rządów

Skutki jego rządów

Działa impulsywnie, zrobi wszystko, by zachować władzę

Potrzaskam wszystko, co na mej jest drodze;

Tak już głęboko we krwi ludzkiej brodzę,

Że równie ciężko w tył kroki odwodzić,

Jak już do brzegu drugiego przebrodzić.

Dziwne mam myśli, a spełnić je muszę,

Zanim rozwaga ochłodzi mi duszę. 

bezwzględny dla swojego wojska

Niech jazda zbieży okoliczne pola,

A kto o trwodze mówić się odważy,

Na szubienicę! 

nie ma w nim litości, nie wzrusza się

Do tych angielskich epikurejczyków,

Mimo zdrad waszych, serca ni mej duszy

Powątpiewanie lub trwoga nie wzruszy.

zabija przyjaciela Banka, jest zdeterminowany i żądny władzy

Dzięki ci za to! Stary wąż zdeptany;

Robak, co uciekł, jad z czasem wysączy,

Dziś zębów nie ma. Oddal się na teraz,

Jutro obszerniej pogadamy o tym. 

Eliminuje każdego, kogo uważa za konkurenta do tronu

Tajemne morderstwa

Czuje, jak teraz lgną do jego dłoni;

Dziś mu bunt wiarę złamaną wyrzuca,

Postępuje bezwzględnie i brutalnie wobec swoich poddanych

Zamiarem jest moim

Wpaść na Macduffa zamek, Fife zagarnąć,

W pień wyciąć żonę jego, niemowlęta,

I biedne dusze, w których się przeciąga

Ród jego w przyszłość. Lecz żadnych przechwałek;

Dokonam czynu zanim myśl ostygnie.

Obsesyjny na punkcie władzy

Więc mój paroksyzm znowu mnie napada

żadnych przechwałek;

Dokonam czynu zanim myśl ostygnie.

Potrzaskam wszystko, co na mej jest drodze;

Dziwne mam myśli, a spełnić je muszę,

CO MAKBET MYŚLI O ŚWIECIE? Funkcjonowaniu człowieka w świecie?

„Ciągle to jutro, jutro i znów jutro

Wije się w ciasnym kółku od dnia do dnia,

Aż do ostatniej głoski czasokresu;

A wszystkie wczora to były pochodnie,

Które głupocie naszej przyświecały

W drodze do śmierci”.

“Być tym, czym jestem, jest to niczym nie być,

Jeślibym nie mógł być tym bez obawy”.

„I to jest tylko we mnie, czego nie ma”.

„Idźmy i szydźmy z świata jasnym czołem:

Fałsz serca i fałsz lic muszą iść społem”.

„Jeśli to, co się ma stać, stać się musi,

Niechby przynajmniej stało się niezwłocznie”.

„Krwawa nauka, którą dajem, spada

\Na własną naszą głowę”.

„Sprawiedliwość

Zwraca podaną przez nas czarę jadu

Do własnych naszych ust”. 

„Uderzcie w dzwony! Dmij, wichrze! wrzej, toni!

Mamli umierać, umrę z mieczem w dłoni”.

„Zamiary są wiatrem,

Kiedy nie idą z wykonaniem w parze”.

„Zgaśnij wątłe światło!

Życie jest tylko przechodnim półcieniem,

Nędznym aktorem, który swoją rolę

Przez parę godzin wygrawszy na scenie

W nicość przepada – powieścią idioty,

Głośną, wrzaskliwą, a nic nie znaczącą”.