Bohaterowie/postacie „Lalki”

ARYSTOKRACJA:

książę – arystokrata pozujący na patriotę i filantropa, snob uważający szlachtę i arystokrację za klasę wybraną

Izabela Łęcka – młoda, dwudziestopięcioletnia kobieta; jej ojciec traci cały majątek, więc chociaż należy do arystokracji, to jest panną bez posagu; kokietuje swoich adoratorów, lecz żadnego nie traktuje poważnie. Uważa, że małżeństwo to połączenie majątków i osób dobrze urodzonych. Na początku związek z Wokulskim wydaje jej się czymś niedorzecznym (jego czerwone ręce budzą w niej odrazę), lecz pod wpływem opinii otoczenia zmienia zdanie. Kiedy się z nim zaręcza, stwierdza, że „jest to idealny mąż: bogaty, nietuzinkowy, a nade wszystko człowiek gołębiego serca. Nie tylko nie jest zazdrosny, ale nawet przeprasza za podejrzenia”. Łęcka jest „niepospolicie piękną kobietą. Wszystko w niej było oryginalne i doskonałe. Wzrost więcej niż średni, bardzo kształtna figura, bujne włosy blond z odcieniem popielatym, nosek prosty, usta trochę odchylone, zęby perłowe, ręce i stopy modelowe. Szczególne wrażenie robiły jej oczy, niekiedy ciemne i rozmarzone, niekiedy pełne iskier wesołości, czasem jasnoniebieskie i zimne jak lód”. Natomiast według doktora Szumana Izabela jest „jak setki i tysiące innych! Piękna, rozpieszczona, ale bez duszy”. Wokulski odkrywa, że kobieta jest kochanką Starskiego i porzuca ją. Po śmierci ojca, Tomasza Łęckiego, adoratorzy tracą nią zainteresowanie, a dziewczyna wstępuje do zakonu.

Tomasz Łęcki – ojciec Izabeli, sześćdziesięciokilkuletni arystokrata, który w młodości miał ogromny majątek, ale go utracił razem z posagiem Izabeli; mitoman i paranoik, umiera na apopleksję.

baronowa Krzeszowska – jest matką zmarłej córeczki, w separacji z mężem, choć pod koniec powieści godzi się z nim i spłaca jego długi; nie przepada za Łęckimi i dąży do tego, by kupić ich kamienicę, co w końcu jej się udaje. Procesuje się ze studentami, lokatorami kamienicy; rozsiewa plotki o Stawskiej, niesłusznie oskarża ją o kradzież lalki, a później prosi ją o wybaczenie.

baron Krzeszowski – dziwak, snob, hazardzista i kobieciarz; chce rozwieść się z żoną; świetny strzelec, pojedynkuje się z Wokulskim.

prezesowa Zasławska – mądra, wrażliwa arystokratka i filantropka, jako jedyna z arystokracji wciela w życie idee pozytywistyczne; w jej majątku ludziom żyje się dostatnio i są szczęśliwi; jako jedyna naprawdę szanuje, podziwia i rozumie Wokulskiego; kiedyś kochała jego stryja, lecz z powodu różnic stanowo-majątkowych nie mogli być razem. Prosi więc Wokulskiego, by zrobił dla stryja nagrobek, na którym kiedyś ona i stryj siadywali; kiedy umiera, Wokulski smuci się, ale nie uczestniczy w pogrzebie, by nie zostawiać Izabeli.

hrabina Joanna Karolowa – siostra Tomasza Łęckiego i ciotka Izabeli; stara i cyniczna snobka, swata bratanicę ze Starskim i starym Marszałkiem.

Kazimierz Starski – zubożały arystokrata, który przez małżeństwo chce się wzbogacić; utracjusz i bawidamek bez zasad; uwiódł Mariannę, a ma też romans z Eweliną Janocką, późniejszą żoną barona Dalskiego, z Kazimierą Wąsowską i z Izabelą Łęcką.

Kazimiera Wąsowska – uważa, że w świecie, w którym kobiety wychodzą za mąż dla pieniędzy, a nie z miłości, mają prawo mieć kochanków; kokieteria i flirt to dla niej jedyne rozrywki w życiu; uwodzi również Wokulskiego, ale ten ją odrzuca. Stara się usprawiedliwić Izabelę przed Wokulskim, wiedząc jednocześnie, że tych dwoje wcale się nie zna.

baron Dalski – stary arystokrata żonaty z Eweliną Janocką, która jeszcze będąc jego narzeczoną, zdradzała go ze Starskim; pojedynkuje się z nim i zostaje ranny; ostatecznie rozwodzi się z żoną; współpracuje z Wokulskim, którego ceni.

Ewelina Janocka – żona Dalskiego, za którego wyszła dla pieniędzy; zdradza go ze Starskim, pusta manipulantka.

Felicja Janocka – młodsza siostra Eweliny, imponował jej Wokulski. 

Florentyna – zubożała arystokratka, kuzynka i przyjaciółka Izabeli, pomaga jej ojcu prowadzić dom, jest przychylna Wokulskiemu.

Maruszewicz – ma pochodzenie arystokratyczne, przyjaciel Krzeszowskich, zadłużony hazardzista i oszust, mieszkający w kamienicy Łęckich; zainicjował oskarżenie Heleny Stawskiej o kradzież lalki, nazywa Wokulskiego parweniuszem.

ZDEKLASOWANA SZLACHTA:

Stanisław Wokulski – kupiec i właściciel sklepu galanteryjnego; majątek zawdzięcza ciężkiej pracy oraz małżeństwu z wdową po Józefie Minclu – Małgorzatą. Za udział w powstaniu styczniowym zostaje zesłany do Irkucka na Syberii, odmraża tam ręce. Pomnaża majątek, dostarczając broń lub zboże na wojnie w Bułgarii i poprzez interesy z Suzinem w Paryżu. Izabelę Łęcką widzi po raz pierwszy w loży teatralnej. Od tej chwili wszystkie swoje działania podporządkowuje zdobyciu jej – kupuje serwis i kamienicę Łęckich oraz klacz Krzeszowskiego, organizuje pokaz ulubionego aktora Izabeli, uczy się angielskiego. Stanisław Wokulski to również filantrop – pomaga Mariannie, prostytutce spotkanej w kościele, a także opiekuje się Heleną Stawską, jej matką i córeczką; wynajmuje adwokata, gdy kobieta zostaje niesłusznie oskarżona o kradzież: daje jej środki na założenie własnego sklepu; załatwia pracę w Warszawie rzemieślnikowi Węgiełkowi, gdy dowiaduje się, że jego dom spłonął. Stanisław Wokulski łączy w sobie cechy romantyka i pozytywisty. Jako romantyk, idealizuje ukochaną, a kiedy poznaje jej prawdziwe oblicze, wini za wszystko utwory poetów romantycznych, które czytał w młodości. O romantycznej naturze świadczy również próba samobójcza, gdy dowiaduje się, że Łęcka go zdradza. Wokulski ma również duszę pozytywisty. Bliska jest mu praca u podstaw, gdy wspiera najuboższych, jest zwolennikiem postępu, interesuje się wynalazkami i różnego rodzaju odkryciami, wspiera finansowo profesora Geista, który chce wynaleźć metal lżejszy od powietrza. Zakończenie powieści jest otwarte, nie wiemy, co stało się z Wokulskim, czy zginął w ruinach zamku, czy wyjechał.

Piotr Wokulski – ojciec Stanisława, żyje procesem o odzyskanie dóbr rodzinnych, na który traci pieniądze swoje i syna.

Wirski – pięćdziesięcioletni rządca, były właściciel ziemski, brał udział w kampanii napoleońskiej; ma żonę i trójkę dzieci; baronowa zwalnia go, lecz Wokulski pomaga mu znaleźć nową pracę.

MIESZCZAŃSTWO:

1. POLSKIE

Ignacy Rzecki – przyjaciel Wokulskiego, uczestnik Wiosny Ludów, więziony w Zamościu po powrocie do kraju; „stary subiekt”, który prowadzi pamiętnik, dzięki któremu dowiadujemy się o niektórych wydarzeniach i możemy spojrzeć na głównego bohatera z perspektywy Rzeckiego. Rzecki to zwolennik Napoleona, uwielbienie to wpoił mu ojciec; mężczyzna był wychowany twardą ręką, a po śmierci ojca szybko musiał dorosnąć, pracując w sklepie u starego Mincla, gdzie często był łajany; sklep to dla niego cały świat; nawet kiedy Wokulski sprzedaje go, mężczyzna pracuje tam za darmo; załamuje się, gdy nowy właściciel traktuje go jak potencjalnego złodzieja. Rzecki ma swoje przyzwyczajenia, prowadzi notes, w którym ma rozpisany cały harmonogram dnia; zaniedbuje go, dopiero gdy zaczyna martwić się o Wokulskiego. Choć sam jest zauroczony Stawską, chce zeswatać ją z Wokulskim; jest dobry (obniża cenę lalki, by Stawska mogła ją kupić). Narzeka na nowy porządek, subiektów i antysemityzm, który coraz częściej dochodzi do głosu. Nie wierzy w śmierć Wokulskiego. Pod koniec powieści porusza się o lasce, ma problemy z sercem. Umiera na zawał serca, gdy zdaje sobie sprawę, że jest już w sklepie niepotrzebny. Doktor Szuman nazywa go „ostatnim romantykiem”.

Mikołaj – stary kamerdyner Łęckich, jego żona pracowała u nich jako kucharka.

pani Meliton – stara panna, swatka, dawniej nauczycielka, obecnie sama rekomenduje nauczycielki; pomaga Wokulskiemu.

Mraczewski – subiekt w sklepie Wokulskiego, elegant i bawidamek; zwolniony z pracy przez Wokulskiego; po pobycie w Moskwie zostaje socjalistą, potem porzuca te poglądy; poślubia Stawską, choć wcześniej został przez nią odrzucony.

Klejn – subiekt w sklepie Wokulskiego, socjalista i antysemita.

Lisiecki – subiekt w sklepie Wokulskiego, brodaty, łysiejący i złośliwy; antysemita, zostaje zwolniony po przejęciu sklepu przez Szlangbauma i wyjeżdża do Rosji.

pani Misiewiczowa – Jadwiga Misiewiczowa, matka Heleny Stawskiej, wdowa, histeryczka; chce zeswatać córkę z Wokulskim.

Helena Stawska – po zaginięciu męża Ludwika samotnie wychowuje córkę Helusię i opiekuje się matką Jadwigą Misiewiczową; żyje bardzo skromnie; zamieszkuje kamienicę Łęckich; zarabia na życie, ucząc gry na fortepianie, haftu i języka angielskiego, uważa, że Wokulski byłby mężem idealnym, na plotki odpowiada, że nie jest kochanką Wokulskiego, bo on tego nie chce; kobieta staje się powierniczką Stanisława, a ten pomaga jej, gdy zostaje niesłusznie oskarżona o kradzież lalki przez Krzeszowską (ostatecznie baronowa ją przeprasza); Wokulski uważa, że Stawska mogłaby być jego żoną, gdyby nie kochał Łęckiej. Bohater pomaga Stawskiej w poszukiwaniach męża i daje jej pieniądze na założenie własnego sklepu. Rzecki próbuje ją bezskutecznie zeswatać z Wokulskim. Kiedy okazuje się, że mąż kobiety, Ludwik, nie żyje, Stawska przyjmuje oświadczyny subiekta Mraczewskiego. Helena Stawska to typowa kobieta epoki pozytywizmu; zarabia na życie pracą własnych rąk, sama się utrzymuje, próbując zapewnić lepszy los swojej córce.

Helunia Stawska – córka Ludwika i Heleny Stawskich, ciekawska dziewczyna zafascynowana lalką Krzeszowskiej.

Ludwik Stawski – mąż Heleny, uciekł z kraju i zmienił tożsamość; mieszkał w Londynie i Nowym Jorku; zmarł jako Ernest Walter

Szprot – ajent handlowy, nielubiany przez Rzeckiego, odmawia mu pojedynku

Deklewski – fabrykant powozów

Węgrowicz – radca, stary znajomy Wokulskiego i Rzeckiego

2. NIEMIECKIE:

Franz i Jan Minclowie – bracia, „synowcy” Jana Mincla (czyli Jan Mincel był ich stryjem); przez kilka lat prowadzili wspólnie sklep, a następnie podzielili się – Franc został na Podwalu z towarami kolonialnymi, a Jan otwarł nowy sklep z galanterią i mydłem; gorący bonapartysta, Jan pomógł Rzeckiemu po powstaniu węgierskim, a następnie poślubił Małgorzatę Pfeifer; bracia byli skłóceni.

Małgorzata Pfeifer, Minclowa – żona Jana Mincla (młodszego), zdradzała go z Wokulskim; po śmierci Mincla wyszła za Wokulskiego i trzymała go krótko; pragnąc zachować młodość, wysmarowała się specyfikiem, od którego dostała zakażenia i zmarła; Wokulski odziedziczył po niej sklep.

3. ŻYDOWSKIE

August Katz – przyjaciel Rzeckiego, solidny i punktualny pracownik; wspólnie z Rzeckim pojechał walczyć w powstaniu węgierskim; po upadku powstania popełnił samobójstwo.

Henryk Szlangbaum – subiekt w sklepie Wokulskiego, syn starego Szlangbauma, poznał Wokulskiego na zesłaniu na Syberii; zmienia wiarę i stara się żyć jak chrześcijanin, ale spotyka się z antysemityzmem; ma pięcioro dzieci; materialista, na koniec powieści wykupuje majątek Wokulskiego.

stary Szlangbaum – ojciec Henryka, hazardzista i lichwiarz

Dawid Szpigelman – wierzyciel Łęckiego

doktor Michał Szuman – Żyd; medyk, przyjaciel Wokulskiego; kawaler (jego narzeczona umarła), idealista, który poświęcił dekadę na badanie ludzkich włosów; filozof i myśliciel, który potrafił zgłębić naturę ludzką; to on uświadomił Wokulskiemu, że się zakochał; trafnie przewidział również przyszłość Wokulskiego: „Będzie źle. […] Tacy ludzie jak on albo wszystko naginają do siebie, albo trafiwszy na wielką przeszkodę, rozbijają sobie łeb o nią. Dotychczas wiodło mu się, ale nie ma przecie człowieka, który by w życiu wygrywał same dobre losy…”, określa także Rzeckiego mianem „ostatniego romantyka”.

OBCOKRAJOWCY:

Stanisław Piotrowicz Suzin – bogaty moskiewski kupiec, przyjaciel Wokulskiego jeszcze z Syberii; obaj pomnożyli majątek na dostawach dla wojska; zaprasza Wokulskiego do Paryża, by ponownie robili razem interesy

Rossi – włoski aktor, dawna miłość Izabeli; przybywa do Warszawy i bywa u jej ciotki, przed wyjazdem wręcza jej egzemplarz „Romea i Julii” z dedykacją.

Molinari – włoski skrzypek, arogancki i skąpy.

Jumart – impresario w paryskim hotelu, w którym zamieszkał Wokulski; czuje się „obywatelem świata”

Palmieri – profesor, znawca magnetyzmu, prowadzi w Paryżu seanse spirytystyczne

INTELIGENCJA:

Julian Ochocki – kuzyn Izabeli Łęckiej; wynalazca, naukowiec, który marzy, by stworzyć pojazd latający; krytycznie nastawiony do arystokracji, której sam przecież jest przedstawicielem. Uważany za naiwnego idealistę, pragnie wznieść się w powietrze.

profesor Geist – paryski profesor, naukowiec, wierzy, że potrafi wynaleźć metal lżejszy od powietrza, żyje w biedzie, czuje się zmarginalizowany przez środowisko francuskich uczonych, usiłuje pozyskać wsparcie finansowe dla swoich wynalazków.

studenci: Maleski, Patkiewicz i jeszcze jeden, o nieznanym nazwisku – mieszkają w kamienicy Łęckich, ale nie płacą czynszu; w mieszkaniu mają bałagan; nocami hałasują i bałamucą kobiety; dokuczają baronowej Krzeszowskiej i Maruszewiczowi; Krzeszowska podaje ich do sądu, a Maruszewicz doprowadza do ich aresztowania.

BIEDOTA:

Marianna – prostytutka ocalona przez Wokulskiego, ma 19 lat; na złą drogę sprowadził ją Starski; pobożna i pokorna, ma dług; zamieszkuje u magdalenek i wychodzi na prostą; bierze ślub z Węgiełkiem i staje się dobrą gospodynią.

Węgiełek –  „trochę kowal, trochę stolarz”, stracił warsztat w wyniku pożaru; pielęgnowany w chorobie przez Mariannę zakochuje się w niej i bierze z nią ślub; gdy widzi Starskiego, jej dawnego kochanka, zaczyna odczuwać do niej niechęć.

Wysocki – woźnica, brat dróżnika; bieduje, bo koń mu padł zimą i nie ma jak pracować; ma żonę i dzieci, wszyscy głodują; Wokulski daje mu pieniądze na święta i pomaga w znalezieniu pracy; na prośbę Wokulskiego Wysocki opiekuje się Marianną.