Zarówno na egzaminie ósmoklasisty, jak i na maturze podstawowej z języka polskiego mogą się pojawić pytania z zakresu semantyki. Z reguły nie są to trudne zadania, ale trzeba pamiętać o kilku podstawowych definicjach:
SYNONIMY – wyrazy bliskoznaczne – mają inny wygląd i brzmienie, ale to samo znaczenie, np.: pisarz – autor – poeta
ANTONIMY – przeciwieństwa – wyrazy o przeciwstawnym znaczeniu, np.: czarny-biały; ciepło-zimno; daleko-blisko
EPONIM – słowo utworzone od nazwy własnej, np.:
- rower (od nazwy fabryki)
- paragon (od nazwiska właściciela fabryki)
- Ateny (od bogini)
- Zespół Aspergera (naukowiec)
- adidasy (od marki)
HOMONIMY – wyrazy, które tak samo się pisze i wymawia, ale znaczą coś innego
np.:
- zamek (budynek lub suwak)
- mysz (zwierzę lub akcesorium komputerowe)
- kiwi (owoc lub zwierzę)
- granat (owoc lub broń)
- korona (na głowie lub choroba)
- wiocha (wieś lub obciach)
- paluszki (małe palce, przekąska lub baterie)
- pilot (do sterowania telewizorem lub osoba sterująca samolotem)
- gołąbki (ptaszki lub potrawa)
- golf (sport lub ubranie)
- blok (budynek, wielka bryła, zeszyt z dużymi kartkami lub blokada)
Zapamiętaj: homonimy – ta sama pisownia, inne znaczenie, to samo brzmienie
HOMOFONY – wyrazy, które tak samo brzmią, ale inaczej się je pisze i znaczą coś innego, np.:
- morze/może
- karze/każe
- Bóg/buk/Bug
- nienażarty/nie na żarty
- Kafka/kawka
- Węgierka/węgierka
- Japonki/japonki
- Hiszpanka/hiszpanka
- Ziemianka/ziemianka
- Łódź/łódź
- kot/kod
- Chełm/hełm
- jerzyk/jeżyk
Zapamiętaj: homofony – inna pisownia, inne znaczenie, tak samo brzmi
HOMOGRAFY=HOMOGRAMY – wyrazy, które mają taką samą pisownię, ale inaczej się wymawia i znaczą coś innego, np.:
- cis/cis [ćis] (w muzyce lub roślina)
- zamarzać/zamarzać (pokrywać się lodem lub morzyć głodem)
- rozmarzać/rozmarzać (przechodzić w stan ciekły lub marzyć o czymś)
Zapamiętaj: homografy (homogramy) – ta sama pisownia, inne znaczenie, inne brzmienie