Ideał życia ziemiańskiego i rodzinnego ładu. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Pamiętników Jana Chryzostoma Paska. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Ziemiaństwo to warstwa społeczna, która posiadała majątek ziemski i zarządzała nim. Jej przedstawiciele należeli do szlachty, ale – w odróżnieniu od magnaterii – nie piastowali państwowych urzędów, a także nie mieszkali w olbrzymich pałacach (zamiast tego zamieszkiwali skromniejsze dworki). Ideałem ziemiańskiego życia była bliskość natury i poddawanie się jej cyklom, które wyznaczały zadania do wykonania (zasiew, zbiory, orka). Centralne miejsce w życiu ziemiaństwa zajmowały jednak obowiązki wobec społeczeństwa – przedstawiciele tej warstwy społecznej mieli być ostoją pobożności i patriotyzmu.

Rozwinięcie (kontekst):

Ideały ziemiańskiego życia i rodzinnego ładu zostały przedstawione w „Żywocie człowieka poczciwego” Mikołaja Reja. Renesansowa pareneza wyjaśnia, że ziemianin powinien za młodu zyskać obycie w świecie, a następnie odbyć służbę w armii i na dworze. Kiedy natomiast zbliży się do wieku średniego, jego powinnością jest znalezienie żony i założenie rodziny. Całym swoim życiem człowiek ma służyć Bogu i królowi, powinien także kultywować tradycje patriotyczne, żyć rozważnie i w harmonii.

Taki styl ziemiańskiego życia uprawiał między innymi Sędzia, którego losy zostały przedstawione w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Dwór w Soplicowie był ostoją patriotyzmu, kultywowano tam tradycje narodowe i obyczaje religijne. Sędzia pilnował przestrzegania obyczajów (na przykład kolejności zasiadania do stołu), spędzał czas na tradycyjnych rozrywkach (polowaniach). Z pewnością był także przykładem tradycyjnej polskiej gościnności: umiał organizować biesiady i umilać gościom czas. Ponadto dbał o podtrzymywanie rodzinnych relacji. Opiekował się Zosią, a także przyglądał się poczynaniom Tadeusza. Innymi słowy: był dobrym gospodarzem.

Pamiętniki:

Jan Chryzostom Pasek posiadał dworek w Krakowskiem i żył zgodnie z cyklem natury (uprawiał zboże, które później sprzedawał, więc musiał odpowiednio nim zarządzać), cenił sobie również życie w bliskości z przyrodą – udało mu się oswoić wydrę, która była wierna niczym pies i budziła zainteresowanie samego króla. Trudno jednak uznać Paska za wzór do naśladowania – nie był oazą spokoju ani przykładem życia w harmonii. Wręcz przeciwnie, ciągle procesował się z sąsiadami, szukał zwady. Również życie rodzinne Paska odbiegało od ideału: późno zawarł małżeństwo, w dodatku z wdową mającą na utrzymaniu dzieci. Nie doczekał się potomstwa, a ślub traktował bardziej jako transakcję handlową aniżeli owoc wielkiej miłości.
Z „Pamiętników” Jana Chryzostoma Paska wyłania się obraz sarmaty pobożnego, oddanego królowi, hołdującego tradycji oraz żyjącego wspomnieniami o chwalebnej służbie. Szlachcic nie żył jednak w zgodzie z przykazaniami spisanymi przez Mikołaja Reja. Troszczył się głównie o własne korzyści, kierował się gniewem, był nieobyty w świecie (o czym świadczą grubiańskie obyczaje), a jego pobożność była bardziej fasadą i obowiązkiem aniżeli moralnym drogowskazem. Ten pieniacz w istocie nie uchodził za wzór do naśladowania, prywata, danie upustu zazdrości i pożądaniu były dla niego ważniejsze od poczciwości.

Zakończenie (podsumowanie):

Dobry ziemianin to gospodarz podtrzymujący tradycję, stojący na straży ładu, prowadzący poczciwe życie. Jan Chryzostom Pasek z pewnością taką postacią nie był. Ciągle toczył spory, kierował się prywatą, można wręcz powiedzieć, że szukał poklasku.