W nowej formule matury z języka polskiego egzamin ustny dzieli się na trzy części:
- pytanie z puli pytań jawnych
- pytanie z puli pytań niejawnych
- rozmowa z komisją
Podobnie jak we wcześniejszych latach, egzamin rozpoczyna się od wylosowania dwóch pytań egzaminacyjnych (po jednym z puli pytań jawnych i niejawnych), a następnie zdający ma 15 minut na przygotowanie swojej wypowiedzi.
Po tym czasie rozpoczyna się właściwy egzamin trwający 15 minut:
- przez 10 minut zdający wygłasza swoją wypowiedź (komisja w tym czasie nie przerywa; od zdającego zależy, ile czasu poświęci na wybrane zagadnienia – ważne, aby zmieścić się z odpowiedzią na oba pytania w czasie 10 minut)
- przez 5 minut zdający rozmawia z komisją (pytania mogą dotyczyć zagadnień określonych w poleceniach – pogłębienie jednego lub obu tematów – albo utworu dołączonego do treści polecenia albo treści utworów przywołanych przez zdającego)
Nie zmienia się zasada, zgodnie z którą na egzaminie nie może paść pytanie o lekturę, która nie jest zawarta w poleceniu ani nie jest wspomniana przez zdającego. Dodatkowo CKE w wytycznych zawarła zapis zakazujący zadawania pytań o detale faktograficzne przywoływanych tekstów kultury.
Matura ustna 2023 – czym są zagadnienia z puli pytań jawnych?
Co roku na dwa lata przed maturą CKE publikuje pulę pytań, spośród których będzie losowane jedno zagadnienie do omówienia w trakcie matury. Pula pytań na egzamin ustny 2023 została opublikowana w 2021 r., pula na 2024 pojawi się w 2022 r. itd.
W puli znajdują się pytania odwołujące się do lektur obowiązkowych. W 2023 r. pytań jest 280, a liczba lektur, których dotyczą (omawianych w całości lub we fragmentach) to 53. Pytania dotyczyć będą następujących lektur:
- Biblia
- Mitologia
- Iliada
- Odyseja
- Antygona
- Legenda o świętym Aleksym (fragmenty)
- Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty)
- Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty)
- Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
- Kronika polska (fragmenty)
- Boska komedia (fragmenty)
- Odprawa posłów greckich
- Kazania sejmowe (fragmenty)
- Pamiętniki (fragmenty)
- Makbet
- Romeo i Julia
- Skąpiec
- wybrane satyry Ignacego Krasickiego
- wybrane bajki Ignacego Krasickiego
- Romantyczność i wybrane ballady
- Konrad Wallenrod
- Pan Tadeusz
- Dziady cz. II
- Dziady cz. III
- Balladyna
- Kordian
- Zemsta
- Nie-Boska komedia
- Lalka
- Z legend dawnego Egiptu
- Gloria victis
- Potop
- Zbrodnia i kara
- Wesele
- Chłopi (tom I – Jesień)
- Przedwiośnie
- Rozdzióbią nas kruki, wrony…
- Ferdydurke
- Proszę państwa do gazu
- Ludzie, którzy szli
- Inny świat
- Zdążyć przed Panem Bogiem
- Dżuma
- Rok 1984
- Droga donikąd
- Tango
- wybrane opowiadania z tomu Raport o stanie wojennym
- Górą „Edek”
- Katedra
- Madame
- Miejsce
- Profesor Andrews w Warszawie
- Podróże z Herodotem (fragmenty)
Zagadnień jest sporo, dlatego warto zacząć je opracowywać jak najszybciej. Ponieważ pytania są znane już na początku trzeciej klasy, polecam przy każdej omawianej lekturze poświęcić dodatkową godzinę na wykonanie notatki – w ten sposób unikniesz konieczności zmierzenia się z 280 pytaniami na tydzień przed egzaminem ustnym!
Drugie pytanie na egzaminie – czego się spodziewać po zagadnieniach z puli niejawnej?
Pytania z puli niejawnej są na ogół znacznie prostsze od tych z puli jawnej i mogą dotyczyć literatury, sztuki lub języka. Są tym samym bardzo podobne do zadań, które pojawiały się w poprzedniej formule matury ustnej.
W poleceniu dołączonym do zadania zawarte jest zagadnienie (w formie twierdzenia lub pytania), a zadaniem zdającego jest się do niego odnieść. Każde zagadnienie należy omówić na podstawie:
- zamieszczonego materiału (może to być tekst literacki, tekst ikoniczny albo materiał do analizy językowej)
- innych tekstów:
- wybranego przez zdającego tekstu kultury LUB utworu literackiego (zadania z tekstem literackim)
- wybranego utworu literackiego (zadania z tekstem ikonicznym)
- wybranego przez zdającego tekstu kultury LUB utworu literackiego ALBO własnych doświadczeń komunikacyjnych (zadania z tekstem do analizy językowej)
Rozmowa z komisją na maturze ustnej – na czym polega i o co mogą mnie spytać?
Rozmowa z komisją to zdecydowanie najprzyjemniejszy moment egzaminu. Kiedy już zejdzie z ciebie stres związany z dwoma pytaniami, odbędziesz 5‑minutową rozmowę z nauczycielami z twojej szkoły (i jednym spoza) na temat związany z twoim wystąpieniem. Temat rozmowy zależy wyłącznie od tematu twojego monologu; nie ma żadnych kryteriów warunkujących, o czym będziecie rozmawiać.
Pamiętaj, że celem tej części egzaminu nie jest udowodnienie, że nic nie umiesz – wręcz przeciwnie, członkowie komisji z reguły robią wszystko, aby ułatwić ci pokazanie się z jak najlepszej strony. W toku rozmowy może pojawić się zatem prośba o pogłębienie interpretacji albo polemika z twoją tezą. Nie oznacza to jednak, że twoja wypowiedź była błędna – podczas rozmowy sprawdza się, w jaki sposób osoba zdająca maturę umie ustosunkować się do pytań/wątpliwości/polemiki i czy jest w stanie formułować argumenty na bieżąco.
Ile punktów można uzyskać na maturze ustnej z polskiego?
Nowa formuła matury zmienia system punktacji. Od 2023 r. na egzaminie będzie do zdobycia jedynie 30 punktów (a nie, jak wcześniej, 40). To oznacza, że należy zdobyć 9 punktów, aby zdać maturę.