Młodość jako czas buntu. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wstęp (wprowadzenie):

Młodość często utożsamiana jest z witalnością, gotowością do działania i świeżym spojrzeniem. To właśnie w tym okresie kształtowania osobowości człowiek rozpoczyna w pełni samodzielne i świadome życie, podejmuje pierwsze decyzje i ponosi za nie odpowiedzialność, mierzy się z własnymi pomysłami, konfrontuje wyobrażenia z rzeczywistością. Młodość często postrzega się również jako okres buntu – wkraczający w życie młodzi negują reguły świata, w którym przyszło im żyć, i chcą ułożyć go na nowo.

Rozwinięcie (kontekst):

W tradycji literackiej młodzieńczy bunt łączył się z idealizmem, gotowością do poświęceń i brakiem zgody na reguły rządzące światem. Jedną z pierwszych buntowniczek była Antygona, która nie akceptowała wyższości prawa ludzkiego nad boskim. Bohaterka tragedii Sofoklesa nie godziła się na wprowadzone przez jej wuja Kreona prawo zabraniające pochówku Polinejkesa, brata Antygony, który zginął w bratobójczej walce przeciwko rodzinnym Tebom rządzonym przez Eteoklesa. Chociaż bohaterka była świadoma konsekwencji buntu, wystąpiła przeciw woli władcy Teb, ponieważ wierzyła w wyższość prawa boskiego – zakaz pochówku uniemożliwiał duszy Polinejkesa trafienie do Hadesu. Ryzykowała w imię idei, stając się tym samym symbolem buntu przeciwko złemu prawu.

Buntem wykazywali się także bohaterowie romantycznych dramatów Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. Młody wiek buntowników odgrywał istotną rolę w kształtowaniu tożsamości Polaków walczących z zaborcą – widać to zarówno na przykładzie Kordiana z utworu Słowackiego, jak i Konrada oraz innych więźniów z III części „Dziadów”. W przypadku Kordiana młody wiek miał niebagatelne znaczenie – początkowo bohater odczuwał nihilizm i jaskółczy niepokój, natomiast dzięki podróży po Europie zrozumiał reguły rządzące światem: zauważył, że jego wyobrażenia były mrzonką, ponieważ wszystko było na sprzedaż, miłość była wyrachowana, a literatura nie miała związku z rzeczywistością. To właśnie dzięki wojażom po Starym Kontynencie Kordian ukształtował swoją tożsamość i zrozumiał, że to on musiał poprowadzić Polskę do niepodległości; poczuł pogardę do świata i wziął sprawy w swoje ręce – w efekcie czego podjął próbę zabicia cara.

Znaczenie młodości podkreślił również Adam Mickiewicz, dedykując III część „Dziadów” „Narodowej Sprawy Męczennikom”. To właśnie studenci stanowili trzon ruchu oporu przeciw carowi; odczuwali wrogość względem zaborcy i byli gotowi na największe poświęcenie. W jednej z rozmów z więźniami Tomasz wyznał, że wobec szaleńczej żądzy zemsty ze strony Nowosilcowa jego obowiązkiem było cierpienie w imię innych; był bowiem młody i nieżonaty, nie miał dzieci, dlatego aresztowanie nie krzywdziło nikogo poza nim. Młodzieńczy bunt widać było także u innych więźniów – Jankowskiego, który nawet po roku aresztowania miał siłę, by przewrócić kibitkę i krzyknąć trzykrotnie: „Jeszcze Polska nie zginęła”, czy Cichowskiego, męczennika, który stracił zdrowie, lecz nie poszedł na współpracę z Rosjanami.

Rozwinięcie („Przedwiośnie”):

Młodzieńczy bunt nie zawsze musi jednak być zjawiskiem pozytywnym. Człowiek w okresie dojrzewania nie jest jeszcze w stanie odróżnić dobra od zła, jest podatny na manipulacje i może popełnić błąd, którego nigdy później nie zdoła naprawić. Tak właśnie przedstawiał się bunt Cezarego Baryki, głównego bohatera „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego. Młody chłopak w momencie kluczowym z punktu widzenia rozwoju był pozbawiony autorytetu – gdy uzyskał promocję do piątej klasy, jego ojciec Seweryn został powołany do wojska. W tym okresie, będąc wychowywanym wyłącznie przez matkę, młodzieniec zaczął wyrażać swój bunt wobec rodziny, szkoły i społecznych obowiązków – zaczął wagarować i chuliganić, był bezczelny i nie przykładał się do nauki. Szczeniackie zachowanie sprawiło, że chłopak szybko stracił szansę na normalne życie: po pobiciu dyrektora otrzymał „wilczy bilet” uniemożliwiający przyjęcie do wszystkich szkół w kraju.

To właśnie w momencie najsilniejszego buntu Cezary popełnił największy błąd swojego życia – uwierzył w ideały głoszone przez piewców rewolucji w 1917 r. Zafascynowany siłą, przemocą i potęgą komunistów, upatrywał w nich szansy na przyszłość – chciał dalej sprzeciwiać się światu i wierzył, że bolszewickie idee dadzą mu ku temu szansę. Dał się zmanipulować, oddał „w imię idei” skarb otrzymany przez ojca, przez długi czas nie dostrzegał okrucieństwa nowych rządów, które doprowadziły jego matkę do utraty zdrowia. Zdołał jednak otrzeźwieć i zauważył podłość bolszewickich metod – czego skutkiem była rezygnacja z popierania komunistów.

Zakończenie (podsumowanie):

Bunt jest naturalnym zjawiskiem w życiu młodego człowieka. Czasami, tak jak w przypadku młodzieńczych wybryków Cezarego Baryki i zachwytu siłą bolszewików, jest przede wszystkim próbą zamanifestowania siły i bezrefleksyjnego sprzeciwienia się autorytetom, może być jednak także oznaką głębokiej niezgody na panujące zasady moralne. Warto również pamiętać, że etap buntowniczy w życiu kształtuje charakter oraz wartości ważne dla jednostki. Poszukiwanie miejsca na ziemi przez Barykę można odczytywać jako metaforę Polski, która też szukała własnej drogi, gdy odzyskała niepodległość po 123 latach zaborów.