Quo vadis – Henryk Sienkiewicz

tytuł: “Quo vadis: powieść z czasów Nerona”

autor: Henryk Sienkiewicz

Quo vadis – oznacza po łacinie: dokąd idziesz/zmierzasz?
1) to słowa św. Piotra skierowane do Jezusa wypowiada je, gdy ucieka z Rzymu przed prześladowaniami, Chrystus mówi mu, że idzie się poświęcić i odkupić grzechy
2) to słowa św. Piotra wypowiedziane podczas ostatniej wieczerzy
3) to filozoficzne pytanie o cel, o jaki to świat tworzymy, do czego on zmierza, np. ostatnio wykorzystane podczas strajków: “Quo vadis, Polsko?”

rodzaj: epika

gatunek: powieść historyczna

data wydania: w odcinkach w “Gazecie Polskiej” 1895-1896

czas akcji: 63 r.-68 r. – I w. n. e. Akcja utworu rozpoczyna się w 63 r., Autor opisuje przyjście Marka Winicjusza do Rzymu po zwycięskiej wojnie z Partami, kolejne historyczne znaczenie to pożar Rzymu i prześladowanie chrześcijan z roku 64 oraz śmierć Petroniusza w 66. Epilog kończący utwór to śmierć Nerona, która nastąpiła w 68.

miejsce akcji: Rzym

WYDARZENIA I POSTACI HISTORYCZNE:
❖ prześladowania chrześcijan,
❖ podpalenie Rzymu przez Nerona
❖ śmierć Petroniusza
❖ śmierć Nerona
❖ Neron, Petroniusz, Tygellin, Marek Winicjusz (ojciec, a nie główny bohater)
❖ Pomponia Grecyna, Poppea Sabina, Akte
❖ Seneka, Pizon
❖ św. Piotr Apostoł, św. Paweł z Tarsu

PLAN WYDARZEŃ:
1. Przybycie Winicjusza z Armenii do Rzymu
2. Ligia na dworze cezara
3. Uprowadzenie Ligii przez Ursusa i chrześcijan
4. Poszukiwanie Kaliny
5. Zgromadzenie chrześcijan
6. Śmierć Krotona
7. Wewnętrzna przemiana Marka
8. Pływająca uczta
9. Pożar Rzymu
10. Uwięzienie Ligii
11. Męczeństwo chrześcijan
12. Śmierć Chilona
13. Walka Ursusa z turem, ocalenie Ligii
14. Śmierć Petroniusza
15. Śmierć Nerona

bohaterowie:

Marek Winicjusz — patrycjusz rzymski, w trakcie akcji poznaje Ligię, zakocha się w niej, przejdzie przemianę, zostanie chrześcijaninem, młody, wysportowany; syn starszej siostry Petroniusza i wysoko postawionego urzędnika rzymskiego, konsula; poznajemy go, gdy wraca z bitwy, jest świetnym wojownikiem, ludzie traktują go z szacunkiem; był bardzo przesądny, Ligię pozna, gdy pójdzie z wizytą do Aulusa, była ona tam zakładniczką, poprosił Petroniusza, by pomógł ją zdobyć, ten ukradł ją dla cezara; w trakcie uczty Winicjusz chciał, by ona została jego nałożnicą, ale okazało się, że dziewczyna jest bardzo skromna i cnotliwa, nie ma w niej zgody na seks. Jest bardzo wybuchowy, agresywny; gdy następnego dnia pośle swoich niewolników po tę niepokorną dziewczynę, a ona zostanie porwana, to on ze złości rozbije na głowie świecznik swojemu niewolnikowi, który kiedyś był jego opiekunem. Całe poszukiwania dziewczyny rozważał, co jej zrobi za zniewagę, a co gdy ona mu się znudzi; dzięki wujowi Petroniuszowi i Chillonowi odnajdzie Ligię, odkryje, że ona jest chrześcijanką i zacznie go to interesować. Uda się za chrześcijanami na cmentarzysko, gdzie spotykali się oni z Piotrem Apostołem; Marek będzie w takim szoku, że ze złości na słowa Piotra o wyzbyciu się dóbr, miłości bliźniego zacznie atakować Ligię; Ursus go boleśnie spacyfikuje, Marek trafi na wiele dni do domu Ligii, gdzie będzie dochodził do siebie. Po otrzeźwieniu zacznie z nią rozmawiać jak z człowiekiem, a nie nałożnicą; zrozumie, że ją obraził na uczcie u cesarza; zacznie interesować się nauką chrześcijan; okaże się, że nie zabijają oni dzieci; uwolni część swoich niewolników i da im jedzenie i złoto. Dowie się o podpaleniu Rzymu, Ligia zostanie uwięziona w mieście, w amfiteatrze odbywało się palenie żywcem chrześcijan; kiedy dowie się, że jego narzeczona jest w podziemiach, to poprosi Piotra Apostoła, by go ochrzcił, bo chciał podzielić jej los; bardzo długo starał się ją uwolnić, stracił majątek, zatrudniał się przy wynoszeniu zwłok, zaczął godzić się z tym, że nigdy Ligii nie uwolni (była skazana, bo Neron uznał, że była odpowiedzialna za śmierć jego dziecka); co gorsza w obawie przed złością Nerona zasiadł na widowni i zobaczył, jak na scenę w amfiteatrze wypuszczono tura, do którego była przyczepiona naga Ligia, a obok nich Ursus, którego zadaniem było ją uwolnić — Rzymianie patrzyli na to, jak na rozrywkę; Ursus pokonał byka; rozentuzjazmowany tłum uprosił Nerona o ocalenie tej dwójki, bo zapewnili oni wszystkim piękne widowisko. Po tym Marek ucieknie z Ligią i Ursusem na Sycylię; zakochani wezmą ślub.

Ligia — właściwie Kallina, córka króla barbarzyńskiego ludu, kraj Ligów był położony w lasach niedaleko Rzymu, ojciec Ligii postanowił najechać na sąsiedni kraj, rozpoczęła się wojna, Klaudiusz — ówczesny cesarz Rzymu) nie pozwolił, by ta wojna miała wpływ na jego kraj, wymyślono układ: dostanie on zakładniczkę od króla Ligów, a jeśli wojna potoczy się spokojnie i nie zagrozi Rzymowi — to ją odda. Król się zgadza. Ligia z mamą zostają zakładniczkami. Towarzyszy im sługa Ursus. Niestety ojciec wygrał wojnę, ale przy okazji umarł, żołnierze nie uratowali Ligii i matki, matka dziewczyny umiera, a sierota trafia do domu Aulusa Plaucjusza i Pomponii Grecyny, którzy traktowali ją jak córkę. Pewnego dnia Aulus znajduje wycieńczonego rzymskiego wojownika, bierze go do domu i opatruje mu rany — jest to Winicjusz. Spodobała się przybyszowi Kalina i gdy tylko dociera on zdrowy do Rzymu, organizuje jej porwanie.
Ligia jest wytrwała, od początku do końca żyje w zgodzie ze swoimi zasadami.

Ursus — właściwie Urban (słowo Ursus oznacza niedźwiedzia, bo był on wielki i silny jak niedźwiedź); służący matki Ligii, obiecał jej, że zajmie się też królewną; z Ligią trafi do Pomponii Grecyny; wielokrotnie pokazywał przywiązanie, był opiekunem i przyjacielem Ligii; obronił ją przed Winicjuszem na uczcie na Palatynie; ratował ją przed porwaniem; sam ją porwał z rąk niewolników Winicjusza; obronił ją na arenie; zabił gladiatora Krotona; cechował się spokojem, mądrością, zrozumieniem; nigdy nie moralizował Ligii, nie oceniał jej działań.

Petroniusz – arbiter elegantiarum (bardzo zadbany i elegancki, tak go nazywali Rzymianie); wujek Winicjusza; był estetą; był dobrym człowiekiem; brzydził się jednak ludźmi pospolitymi, biedotą; początkowo był związany z Chryzotemis — nałożnicą; ale ostatecznie zakocha się w Eunice, swojej niewolnicy; przepisze jej majątek i dom; na wieść o miłości Winicjusza i Ligii starał się im pomóc; chodził za Markiem.

Chilon Chilonides – Grek, filozof, żyje z oszustw i wyłudzania pieniędzy, elokwentny, sprytny i zdradziecki; pod wpływem wstrząsu wywołanego oglądaniem cierpienia Glaukosa, którego niegdyś zdradził i pozbawił rodziny, doznaje przemiany i ginie jako męczennik na krzyżu. 

Neron – władca Cesarstwa Rzymskiego, przedstawiony przez Sienkiewicza jako okrutnik, megaloman, słaby artysta, morderca i podpalacz Rzymu. 

Poppea Sabina – żona Nerona, kobieta piękna, dumna, samolubna i bezwzględna. 

Aulus Plaucjusz – mąż Pomponii Grecyny, konsul, w powieści wraz z żoną opiekują się Ligią. 

Piotr  – apostoł, nauczyciel pierwszych chrześcijan, zginął ukrzyżowany podczas prześladowania chrześcijan. 

Paweł z Tarsu  – głosił razem z Piotrem nauki chrześcijańskie, zginął w Rzymie podczas prześladowań chrześcijan. 

Akte – kochanka Nerona, wyzwolona przez niego niewolnica grecka. 

Tygellin  – zausznik Nerona, przeciwnik Petroniusza, dowódca pretorianów. 

Glaukos – grecki lekarz, łagodny i miłosierny chrześcijanin, swoją śmiercią i wybaczeniem prześladowcom przyczynił się do nawrócenia Chilona. 

Eunice  – piękna niewolnica zakochana w Petroniuszu, umiera razem z nim śmiercią samobójczą. 

Wespazjan  – późniejszy cezar, za czasów Nerona namiestnik Afryki. 

Seneka Młodczy  – filozof, stoik, wychowawca Nerona. 

Kryspus  – fanatyczny chrześcijanin, ginie jako męczennik podczas igrzysk. 

Z plemienia Ligów pochodzić mieli słynni bohaterowie „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza: Ligia Kallina i Ursus. Sienkiewicz identyfikował Ligów ze Słowianami, a sam motyw pojawienia się Ligów w powieści miał na celu przede wszystkim podbudowanie morale Polaków będących pod zaborami. https://imperiumromanum.pl/ciekawostka/ligowie-przodkowie-polakow/

tematyka:
– prześladowania chrześcijan = prześladowania Polaków przez cara (byliśmy pod zaborami)

problematyka: ścieranie się kultur i wartości, zwycięstwo moralności nad zepsuciem, przemijanie zła, siła miłości, przemiana wewnętrzna, symbolika związana z zaborami i sytuacją Polski (walka Ursusa z turem germańskim). 

motywy:
– przemiana w wyniku doświadczeń życiowych: Marek Winicjusz; Petroniusz; Chilon
– poświęcenie: Ligia; Aulus, Petroniusz
– miłości: Marek i Ligia
– przyjaźń/opieka – Ursus
– zły władca: Neron