Adam Mickiewicz – Świtezianka

STRESZCZENIE I OPRACOWANIE: 

W balladzie „Świtezianka” miejscem akcji jest jezioro Świteź (dzisiaj w granicach Białorusi), które znajduje się niedaleko Nowogródka, w którym urodził się Mickiewicz. Jak spojrzymy na mapy, od razu zrozumiemy dlaczego było ono tak inspirujące. Wygląda jak wielka czarna dziura w ziemi, którą otaczają gęste lasy. Mickiewicz dodaje do utworu przypis, w którym wyjaśnia, że ludzie z jego okolicy uważają, że nad brzegiem jeziora pojawiają się„ondiny” (ondyny), czyli istoty wodne znane z podań skandynawskich, i nimfy wodne, czy greckie boginie przyrody. Ludzie podobno nazywają je „świteziankami”. W tej historii poznajemy parę zakochanych, którzy każdej nocy spotykają się u brzegu jeziora, w lesie przy modrzewiu. On jest strzelcem w tym lesie, a ona postacią tajemniczą, narrator sugeruje, że może być nawet postacią nie z tego świata. Dziewczyna daje mu owoc miłości – maliny, a on jej kwiaty do wianka. O ich spotkaniach opowiada nam narrator. Chłopak chciałby dobrze poznać wybrankę swojego serca, proponuje wspólne zamieszkanie w jego leśnej chacie, ma już dosyć tych nocnych schadzek. Spotykali się tak całe lato, już nadeszła jesień, on już nie chce czekania na ukochaną, zapewnia, że jeśli ona z nim zamieszka, niczego jej nie zabraknie. Ona jednak jest bardzo ostrożna, przypomina słowa ojca, który mówił, że młodym chłopcom nie wolno ufać, nie są wierni; więc strzelec musi jej obiecać, że jej nie zdradzi, bo inaczej pożałuje. Chłopak składa przysięgę, powołuje się na piekielne moce, więc dziewczyna go przestrzega, że spotka go surowa kara za złamanie danego słowa. Po tych słowach znika nagle z jego wzroku, on jej szuka w lesie, ale nie potrafi nawet określić, w jakim poszła kierunku. Zmartwiony tym, że ich relacja nie wygląda tak, jakby chciał, chodzi brzegiem Świtezi. Jest noc, wokół cisza, aż nagle woda jeziora zaczyna się poruszać, a jego oczom ukazuje się piękność – nimfa, która go uwodzi i pyta, gdzie taki smutny błądzi nocami. Stara się go przekonać, że powinien zapomnieć o miłości do dziewczyny, sugeruje, że ona bawi się jego uczuciami. Strzelec powinien przyjść do tej, która go teraz wzywa. Razem będą szczęśliwi i będą mogli żyć tu beztrosko. To po prostu propozycja romansu. On się wahał, ona kusi go, przy użyciu magii. Strzelec owładnięty jej urokiem ostatecznie zapomina o złożonej tego samego wieczora przysiędze. Idzie po tafli jeziora i dopiero z bliska, gdy już chce pocałować nimfę, dostrzega, że to jego ukochana, a on właśnie nie zdał testu wierności. Dziewczyna wypomina mu, że złożył przysięgę, grozi mu, że nie dla niego woda i beztroska, jego karą jest ziemia, która go pochłonie, oczy mają mu zajść żwirem — to przerażająca wizja. Dusza jego ma przy drzewie czekać tysiąc lat i cierpieć. Pojawia się wicher, woda faluje — nastaje atmosfera grozy, wtedy pojawia się wir i porywa młodzieńca i dziewczynę. Od tego momentu każdej nocy widać parę cieni — to dziewczyna i młodzieniec. On siedzi zapłakany pod modrzewiem, a dziewczyna radośnie pląsa po jeziorze.
To bardzo popularna ballada Mickiewicza, którą najczęściej omawia się w kontekście winy i kary. Dać komuś słowo to świętość.