Reduta Ordona – Adam Mickiewicz

TEKST:
REDUTA ORDONA. OPOWIADANIE ADIUTANTA

Nam strze­lać nie kaza­no. – Wstą­pi­łem na działo
I spój­rza­łem na pole; dwie­ście armat grzmiało.
Arty­le­ryi ruskiej cią­gną się szeregi,
Pro­sto, dłu­go, dale­ko, jako morza brzegi;
I widzia­łem ich wodza: przy­biegł, mie­czem skinął
I jak ptak jed­no skrzy­dło woj­ska swe­go zwinął;
Wyle­wa się spod skrzy­dła ści­śnio­na piechota
Dłu­gą czar­ną kolum­ną, jako lawa błota,
Nasy­pa­na iskra­mi bagne­tów. Jak sępy
Czar­ne cho­rą­gwie na śmierć pro­wa­dzą zastępy.

Prze­ciw nim ster­czy bia­ła, wąska, zaostrzona,
Jak głaz bodzą­cy morze, redu­ta Ordona.
Sześć tyl­ko mia­ła armat; wciąż dymią i świecą;
I nie tyle pręd­kich słów gniew­ne usta miecą,
Nie tyle przej­dzie uczuć przez duszę w rozpaczy,
Ile z tych dział lecia­ło bomb, kul i kartaczy.
Patrz, tam gra­nat w sam śro­dek kolum­ny się nurza,
Jak w fale bry­ła lawy, pułk dymem zachmurza;
Pęka śród dymu gra­nat, szyk pod nie­bo leci
I ogrom­na łysi­na śród kolum­ny świeci.

Tam kula, lecąc, z dala gro­zi, szu­mi, wyje.
Ryczy jak byk przed bitwą, mio­ta się, grunt ryje; -
Już dopa­dła; jak boa śród kolumn się zwija,
Pali pier­sią, rwie zębem, odde­chem zabija.
Naj­strasz­niej­szej nie widać, lecz sły­chać po dźwięku,
Po wale­niu się tru­pów, po ranio­nych jęku:
Gdy kolum­nę od koń­ca do koń­ca przewierci,
Jak gdy­by środ­kiem woj­ska prze­szedł anioł śmierci.

Gdzież jest król, co na rze­zie tłu­my te wyprawia?
Czy dzie­li ich odwa­gę, czy pierś sam nadstawia?
Nie, on sie­dzi o pięć­set mil na swej stolicy,
Król wiel­ki, samo­wład­nik świa­ta połowicy;
Zmarsz­czył brwi, – i tysią­ce kibi­tek wnet leci;
Pod­pi­sał, – tysiąc matek opła­ku­je dzieci;
Ski­nął, – pada­ją knu­ty od Nie­mna do Chiwy.
Moca­rzu, jak Bóg sil­ny, jak sza­tan złośliwy,
Gdy Tur­ków za Bał­ka­nem two­je stra­szą spiże,
Gdy posel­stwo pary­skie two­je sto­py liże, -
War­sza­wa jed­na two­jej mocy się urąga,
Pod­no­si na cię rękę i koro­nę ściąga,
Koro­nę Kazi­mie­rzów, Chro­brych z two­jej głowy,
Boś ją ukradł i skrwa­wił, synu Wasilowy!

Car dzi­wi się – ze stra­chu. drzą Petersburczany,
Car gnie­wa się – ze stra­chu mrą jego dworzany;
Ale sypią się woj­ska, któ­rych Bóg i wiara
Jest Car. – Car gniew­ny: umrzem, roz­we­se­lim Cara.
Posła­ny wódz kau­ka­ski z siła­mi pół-świata,
Wier­ny, czyn­ny i spraw­ny – jak knut w ręku kata.

Ura! ura! Patrz, bli­sko redu­ty, już w rowy
Walą się, na faszy­nę kła­dąc swe tułowy;
Już czer­nią się na bia­łych pali­sa­dach wałów.
Jesz­cze redu­ta w środ­ku, jasna od wystrzałów,
Czer­wie­ni się nad czer­nią: jak w śro­dek mrowiaka
Wrzu­co­ny motyl bły­ska, – mro­wie go naciska, -
Zgasł – tak zga­sła redu­ta. Czyż ostat­nie działo
Strą­co­ne z łoża w pia­sku pasz­czę zagrzebało?
Czy zapał krwią ostat­ni bom­bar­dy­jer zalał?
Zga­snął ogień. – Już Moskal rogat­ki wywalał.

Gdzież ręcz­na broń? – Ach, dzi­siaj pra­co­wa­ła więcej
Niż na wszyst­kich prze­glą­dach za wła­dzy książęcej;
Zga­dłem, dla­cze­go mil­czy, – bo nie­raz widziałem
Garst­kę naszych wal­czą­cą z Moska­li nawałem.
Gdy godzi­nę woła­no dwa sło­wa: pal, nabij;
Gdy odde­chy dym tłu­mi, trud ramio­na słabi;
A wciąż grzmi roz­kaz wodzów, wre żoł­nie­rza czynność;
Na koniec bez roz­ka­zu peł­nią swą powinność,
Na koniec bez roz­wa­gi, bez czu­cia, pamięci,
Żoł­nierz jako młyn pal­ny nabi­ja – grzmi – kręci
Broń od oka do nogi, od nogi na oko:
Aż ręka w ładow­ni­cy dłu­go i głęboko
Szu­ka­ła, nie zna­la­zła – i żoł­nierz pobladnął,
Nie zna­la­zł­szy ładun­ku, już bro­nią nie władnął;
I uczuł, że go pali strzel­ba rozogniona;
Upu­ścił ją i upadł; – nim dobi­ją, skona.
Takem myślił, – a w sza­niec nie­przy­ja­ciół kupa
Już łazła, jak robac­two na świe­że­go trupa.

Pociem­nia­ło mi w oczach – a gdym łzy ocierał,
Sły­sza­łem, że coś do mnie mówił mój Jenerał.
On przez lune­tę wspar­tą na moim ramieniu
Dłu­go na szturm i sza­niec poglą­dał w milczeniu.
Na koniec rzekł; “Stra­co­na”. – Spod lune­ty jego
Wymknę­ło się łez kil­ka, – rzekł do mnie: “Kole­go,
Wzrok mło­dy od szkieł lep­szy; patrzaj, tam na wale,
Znasz Ordo­na, czy widzisz, gdzie jest?” – “Jene­ra­le,
Czy go znam? – Tam stał zawsze, to dzia­ło kierował.
Nie widzę – znaj­dę – doj­rzę! – śród dymu się schował:
Lecz śród naj­gęst­szych kłę­bów dymu ileż razy
Widzia­łem rękę jego, dają­cą rozkazy. -
Widzę go zno­wu, – widzę rękę – błyskawicę,
Wywi­ja, gro­zi wro­gom, trzy­ma pal­ną świécę,
Bio­rą go – zgi­nął – o nie, – sko­czył w dół, – do lochów”!
“Dobrze – rze­cze Jene­rał – nie odda im prochów”.

Tu blask – dym – chwi­la cicho – i huk jak stu gromów.
Zaćmi­ło się powie­trze od zie­mi wylomów,
Har­ma­ty pod­sko­czy­ły i jak wystrzelone
Toczy­ły się na kołach – lon­ty zapalone
Nie tra­fi­ły do swo­ich panew. I dym wionął
Pro­sto ku nam; i w gęstej chmu­rze nas ochłonął.
I nie było nic widać prócz gra­na­tów blasku,
I powo­li dym rzed­niał, opa­dał deszcz piasku.
Spoj­rza­łem na redu­tę; – wały, palisady,
Dzia­ła i naszych garst­ka, i wro­gów gromady;
Wszyst­ko jako sen zni­kło. – Tyl­ko czar­na bryła
Zie­mi nie­kształt­nej leży – roz­jem­cza mogiła.
Tam i ci, co bro­ni­li, ‑i ci, co się wdarli,
Pierw­szy raz pokój szcze­ry i wiecz­ny zawarli.
Choć­by cesarz Moska­lom kazał wstać, już dusza
Moskiew­ska. tam raz pierw­szy, cesa­rza nie słusza.
Tam zagrze­ba­ne tylu set cia­ła, imiona:
Dusze gdzie? nie wiem; lecz wiem, gdzie dusza Ordona.
On będzie Patron szań­ców! – Bo dzie­ło zniszczenia
W dobrej spra­wie jest świę­te, Jak dzie­ło tworzenia;
Bóg wyrzekł sło­wo stań się, Bóg i zgiń wyrzecze.
Kie­dy od ludzi wia­ra i wol­ność uciecze,
Kie­dy zie­mię despo­tyzm i duma szalona
Oble­ją, jak Moska­le redu­tę Ordona -
Karząc ple­mię zwy­cięż­ców zbrod­nia­mi zatrute,
Bóg wysa­dzi tę zie­mię, jak on swą redutę.