Wstęp:
Symbolika narodowa ma znaczący wpływ na formowanie się i podtrzymywanie tożsamości narodowej ludzi. Pojęcie narodowości jest pojęciem abstrakcyjnym, dlatego ludzie stosują symbolikę, która ma za zadanie przypominać o narodzie (ma wskazywać, kim jesteśmy “my” i kim są “oni”). Symboliką narodową są zarówno biało-czerwona flaga i godło, jak i odniesienia do polskiej kultury i historii. Wprowadzanie symboliki nie ma jednak jednego konkretnego celu: artyści mogą jej nadawać różne funkcje w zależności od swoich potrzeb.
Rozwinięcie (“Wesele”):
Symbolika narodowa ukazana w dramacie Wyspiańskiego ukazuje obowiązki, które bohaterowie “Wesela” mają względem Polski. Postacie ukazujące się kolejnym uczestnikom wesela odnoszą się do powinności względem społeczeństwa – są niezwykle patetyczne, a jednocześnie zmuszają do zastanowienia się nad własnym (często egoistycznym) zachowaniem.
Symbolika narodowa w “Weselu” Stanisława Wyspiańskiego:
- Stańczyk – ostatni błazen Jagiellonów, postać z obrazu Jana Matejki. Jest to symbol mądrości i troski o losy Polski, który swoim pojawieniem symbolizuje, że Dziennikarz jako inteligent powinien przewodzić narodowi
- Hetman Branicki - jeden z przywódców Targowicy, symbol zdrajcy narodu oraz magnackiego egoizmu (brał pieniądze od carycy za zdradę Polski). Ukazuje się Panu Młodemu, co ma symbolizować obawę o zdradę klasy społecznej.
- Rycerz Zawisza Czarny – symbol honoru, odwagi, siły i patriotyzmu. Jest uosobieniem pragnień Poety, któremu się ukazał.
- Wernyhora – legendarny wieszcz ukraiński, symbol polsko-ukraińskiego porozumienia ponad podziałami w celu odzyskania niepodległości. Postać ta pojawia się Gospodarzowi i wręcza mu złoty róg – symbol walki i przebudzenia społeczeństwa.
Rozwinięcie (kontekst):
Symbolika narodowa w “Panu Tadeuszu” wskazuje na istotną rolę autorytetów oraz wzmacnia poczucie tożsamości narodowej. Na ścianach domu w Soplicowie widnieją obrazy przedstawiające ważne postaci w historii Polski: Tadeusza Kościuszkę, Rejtana i Jasieńskiego. Zegar z kurantem wygrywa melodię wówczas jeszcze nieformalnego hymnu “Mazurka Dąbrowskiego”, a tytułowy bohater eposu nosi imię na cześć Kościuszki. Dworek w Soplicowie, dzięki symbolice narodowej, jest przetrwalnikiem polskości – pielęgnuje tradycje, aby łatwiej można było do nich wrócić po odzyskaniu niepodległości. Stąd zresztą tak wielkie poruszenie, które “Pan Tadeusz” wywołał u Skawińskiego, bohatera noweli “Latarnik” Henryka Sienkiewicza. Nagromadzenie symboli przypomniało mu o tym, czym jest tak naprawdę Polska.
Zakończenie (podsumowanie):
Symbolika narodowa w utworach może pełnić różne funkcje. W “Panu Tadeuszu” przede wszystkim wzmacnia poczucie tożsamości narodowej, natomiast w “Weselu” ukazuje obowiązki, które każdy z nas ma wobec swojego kraju. Zupełnie inaczej można natomiast patrzeć na symbolikę narodową w sztuce XXI wieku – w sytuacji, gdy niepodległość została już osiągnięta, symbole narodowe nie sprawują już przede wszystkim funkcji tożsamościowej, pojawiają się po to, aby zmusić odbiorcę do refleksji nad stanem polskiego społeczeństwa.