tytuł: Bal­la­dy­na. Trage­dia w pię­ciu aktach 

autor: Juliusz Słowac­ki 

epo­ka: roman­tyzm

czas pow­sta­nia: XIX wiek; 1839 r. — wydana w Paryżu, bo Słowac­ki był tam wtedy na emigracji.

rodzaj: dra­mat

gatunek: trage­dia (dra­mat roman­ty­czny, łączy w sobie cechy bal­la­dy i baśni)

dedykac­ja: Zyg­muntowi Krasińskiemu (autorowi Iry­diona) „Kochany poe­to ruin!”

czas akcji: Za cza­sów bajecznych

miejsce akcji: koło jezio­ra Gopła, cha­ta Pustel­ni­ka, królest­wo Popiela IV, cha­ta wdowy, zamek Kirko­ra, pod mura­mi Gniez­na, zamek królews­ki w Gnieźnie

inspirac­je: William Szek­spir, ode­jś­cie od teatru klasy­czne, podob­ne do snu nocy let­niej Szek­spi­ra; grotes­ka (trage­dia, z komedią; postaci real­isty­czne i fantastyczne)

POSTACI: 

  • Bal­la­dy­na — rozpieszc­zona, ego­ist­ka, bezwzględ­na i okrut­na — męża, a później też koronę królewską zdoby­wa dzię­ki zbrod­ni. Goplana miesza w jej losie, popa­da w obłęd, gdy słyszy dźwięk melodii granej przez Chochli­ka i tajem­niczy śpiew opowiada­jącego his­torię jej zbrod­ni. Słyszy głosy z zaświatów, ukazu­je jej się duch Aliny, odpędza go, aż wresz­cie mdle­je. Na koniec sprowadza na siebie klęskę (za każdą zbrod­nię — jest kara) — wyda­je sama na siebie wyrok śmierci. 
  • Ali­na — sios­tra Bal­la­dyny, młod­sza, ucz­ci­wa, pra­cowi­ta, skrom­na; sios­tra ją zabi­ja i odbiera jej dzban malin.
  • Mat­ka — ubo­ga wdowa, mat­ka sióstr, pros­ta kobi­eta, Bal­la­dy­na wypędzi ją z zamku, mat­ka będzie cier­pi­ała, nie będzie chci­ała krzy­wdy cór­ki, nawet na tor­tu­rach nie wymieni jej imienia.
  • Pustel­nik — wład­ca Popiel III wyg­nany przez swo­jego bra­ta Popiela IV (bard­zo złego i okrut­nego) mędrzec, zosta­je zabity z rozkazu Bal­la­dyny, zakopał koronę; doradza Kirko­rowi, którą z kobi­et powinien poślubić.
  • Kirkor — mąż Bal­la­dyny, bogaty pan zamku, szla­chet­ny, odważny; wal­czy o przy­wróce­nie tronu pra­wowite­mu wład­cy, zginie w walce z wojska­mi Bal­la­dyny i Fon Kostryna.
  • Fon Kostryn — naczel­nik straży w zamku Kirko­ra, Niemiec, kochanek Bal­la­dyny, pomoże zdobyć Bal­la­dynie koronę, zosta­je zabity przez Bal­la­dynę — poda mu zatru­ty chleb.
  • Gralon — ryc­erz Kirko­ra, posłaniec, przy­wiózł Bal­la­dynie skrzynkę w prezen­cie od Kirko­ra, zamor­dowany przez nią i Fon Kostry­na, wbi­ją mu nóż w ple­cy; niepotrzeb­na śmierć, ale wymyślił ją Kostryn, by kochankowie byli wspól­nika­mi w zbrodni.
  • Filon — pasterz, zakocha się w martwej Alinie.
  • Gra­biec — syn koś­ciel­nego, pijak, prostak, cham, zakochany w Bal­la­dynie; jed­nak stanie się przez pomyłkę obiek­tem uczuć Goplany, ona zamieni go w wierzbę, on jako drze­wo będzie świad­kiem zamor­dowa­nia Aliny. Bal­la­dy­na go zabi­je, gdy okaże się, że jest on królem kar­cianym i posi­adaczem korony Lechitów. 
    • postaci fan­tasty­czne: 
  • Goplana — królowa jezio­ra Gopło; nim­fa; zakochana w Grabcu — plącze ludzkie losy; do chaty sióstr przy­jeżdża bogaty hra­bia Kirkor, wiedziony tam przez sługę Goplany, Skierkę. Nim­fa ma nadzieję, że Kirkor zakocha się w Bal­la­dynie, a wtedy Gra­biec zostanie tylko dla niej. Jed­nak jej słu­ga, Skier­ka, spraw­ia, że hra­bia zakochu­je się w obu sios­tra­ch. Na koniec odlatu­je z kluczem żurawi, uświado­mi sobie, ile złego naro­biła, cho­ci­aż nie chci­ała. Jej ukochany zginie tylko dlat­ego, że przekaza­ła mu koronę; zmieniło go też w wierzbę i króla karcianego.
  • Skier­ka — słu­ga Goplany, pra­cow­ity, za pomocą czarów Kirkor zakocha się w Alin­ie i Balladynie.
  • Chochlik — słu­ga Goplany, leniwy.

GROTESKA:

Słowac­ki miesza komedię z tragedią — grotes­ka (czarny humor) — cecha dra­matów roman­ty­cznych zwłaszcza Juliusza Słowackiego.

SYMBOLE:

  • maliny — owoc miłości;
  • znamię na czole — Bal­la­dy­na po zabi­ciu Aliny ma cią­gle plamę na czole — jest to pięt­no morder­cy -> Kain, gdy zabił Abla, to Bóg ukarał go znakiem na czole, by każdy wiedzi­ał, że on zabił.

PRZESŁANIE:

  • Władza zaślepia.
  • Za każde czyny ponosi się odpowied­nie konsekwencje.
  • Za każdą zbrod­nię jest kara — albo Bóg, albo przyroda.
  • Natu­ra ludz­ka — chci­wość, podat­ny na pokusy, ludzie są różni Ali­na i Bal­la­dy­na; Kirkor i Fon Kostryn.
  • Ludzkim losem rządzi przypadek. 

GROTESKA, NIEJEDNOZNACZNOŚĆ:

Na końcu w epi­logu pojaw­ia się Wawel (dziejopis­arz, czyli his­to­ryk) i roz­maw­ia on z pub­licznoś­cią, mówi o koronie — koronie lau­rowej, że nosić ją powinien pisarz/poeta. Wygłosi pane­giryk na część królowej Bal­la­dyny — szoku­jące zakończe­nie, bo wszyscy się spodziewa­ją potępi­enia Bal­la­dyny, a tutaj wychodzi kro­nikarz i ją wych­wala — to groteskowe zakończe­nie dra­matu; wskazanie na to, że praw­da his­to­rycz­na nie zawsze jest prawdą; że kro­nikarze pisali zwyk­le o królach za pieniądze od nich, musieli upięk­szać ich biografie; nie wiemy kto, jaki był naprawdę — Słowac­ki, zami­ast mor­al­i­zować, pozosta­je niejednoznaczny.