renesans – powtórzenie wiadomości

renesans:

Daty: XV-XVI w. 

Wydarzenia:

• upadek Konstantynopola

• przewrót kopernikański; zostaje wydane dzieło Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”. To odkrycie kosmosu na nowo. Według Kopernika to Ziemia kręci się wokół Słońca – prawdą jest układ heliocentryczny.

• wynalazek Gutenberga (połączył odlewane ruchome czcionki, skład tekstu i prasę drukarską)., wzmożona, produkcja papieru (młyny papiernicze) – przez to powstały druki ulotne (np. o reformacji);

• Francis Bacon, filozof epoki, twierdzi, że jeszcze dwa wynalazki zmieniły świat w jego epoce: busola morska i proch strzelniczy;

• odkrycia geograficzne (kolonializm pod płaszczykiem niesienia szczęścia cywilizacji)

• reformacja — rozbicie jedności Kościoła przez system reform, zapoczątkowana przez Lutra, powstają odłamy protestanckie

1. luteranizm – 1517 r. Marcin Luter obwieścił 95 tez nowego wyznania, Wittenberga, nie płacimy za odpusty, nie ma celibatu, msze i pismo w języku narodowym -> pierwsza Biblia w języku narodowym powstaje w języku niemieckim

2. kalwinizm — Jan Kalwin — Szwajcaria 

• idea predestynacji, los jest z góry zaplanowany, ale możesz go zmienić dzięki dobrym uczynkom

3. anglikanizm — Henryk VIII, odłączenie kościoła anglikańskiego od papieża, bo nie zgadzał się na jego kolejne rozwody, więc biedny król zabijał dwie żony 

Powstaje Biblia w języku narodowym — tłumaczenia, Biblia Królowej Zofii, 1599 – Biblia Jakuba Wujka 

Pojęcia:

antropocentryzm — człowiek w centrum zainteresowania;

humanizm (łac. humanus — ludzki), ruch umysłowy skupiający się nie wokół wiary, a wokół myśli o tym, czym jest człowieczeństwo, odwołania do filozofii antyku;

humanista — człowiek wszechstronnie wykształcony, znający wiele języków i wiele dziedzin 

ad fontes — odwołania do źródeł starożytnych;

aurea mediocritas — złoty środek, harmonia, stoicyzm;

makiawelizm — cel uświęca środki, Niccolo Machiavelli Książę (warto zapamiętać, bo do niej odwołuje się Mickiewicz w Konradzie Wallenrodzie), metoda sprawowania władzy, w której nadrzędne jest dobro państwa;

petrarkizm — styl nawiązujący do twórczości Francesca Petrarki, głównie przejawia się w stosowaniu antytezy i kontrastu, ukazanie subtelnych emocji na wzór Sonetów do Laury;

irenizm — zachowanie pokoju między grupami wyznaniowymi, nie wyszło to z braćmi polskimi (arianami), bo ich wymordowano;

utopizm — Tomas More (Tomasz Morus) – wizja krainy/systemu wiecznego szczęścia, sprawiedliwości, równości, w którym nie ma zła, przemocy, cierpienia.

klasycyzm, cechy stylu: 

• harmonia

• ad fontes (do źródeł/antyk)

• przejrzysty

• prosty, umiar

• mimetyczny (prawdopodobieństwo) 

Rola człowieka:

cnotliwy (patriota, honorowy, nie zazdrości innym); szanuje Boga i przyrodę, kreator-artysta, ma poszerzać wiedzę; stoik; 

Rola człowieka w relacji z Bogiem: 

deus artifex — Bóg artysta, stworzył piękny świat

homo artifex — człowiek kreator, artysta, ma tworzyć i upiększać świat, to oznacza, że Bóg go stworzył „na własne podobieństwo”, a nie że Bóg chodzi w klapkach i skarpetkach; jesteśmy podobni dlatego, że też mamy dar tworzenia

filozofie:

filozofie antyczne: 

stoicyzm (wytłumaczenie rozumowe — Marek Aureliusz Rozmyślania, aurea mediocritas — złoty środek); 

epikureizm (carpe diem — chwytaj chwilę, ciesz się dniem, chwilą, przyjaciółmi, przyrodą).

Erazm z Rotterdamu — książki o wychowaniu, pedagogiczne, o tolerancji (ciekawie się to łączy z jego biografią).

gatunki i świat literatury:

nowela — krótki utwór jednowątkowy, często z fabułą zorganizowaną wobec jednego przedmiotu, prowadzi do zmiany losów bohatera

motyw sokoła — chwyt kompozycyjny w nowelach, wywodzi się z noweli Sokół zawartej w Dekameronie Boccaccia, pozornie nieważny przedmiot, który okazuje się kluczowy dla całej akcji np. kamizelka w Kamizelce Prusa;

sonet — wiersz o układzie wersów 4, 4, 3, 3 (jeden z rodzajów), pierwsze dwie strofy są opisowe, a dwie ostatnie refleksyjne;

tren — utwór o tematyce żałobnej, w którym wychwala się osobę zmarłą;

epicedium — pieśń antyczna o procesie żałoby: od wyrażania bólu, przez wychwalanie osoby zmarłej, po wyrażenie złości i niesprawiedliwości śmierci, po pogodzenie się z losem i pocieszenie;

fraszka — termin wprowadzony przez Kochanowskiego, czerpie inspirację z antycznego epigramatu. Charakteryzuje się krótką, lecz treściwą formą, poruszającą tematy zarówno żartobliwe, jak i refleksyjne. Znakiem rozpoznawczym fraszki jest często zaskakujący finał, który zostawia po sobie długotrwałe wrażenie.

pieśń — to najstarszy z gatunków lirycznych, który od zawsze szedł w parze z muzyką, co nadaje mu rytmiczny charakter oraz wprowadza powtarzalność w budowie strof, a niekiedy nawet wprowadza refren. W swoich dziełach na antycznych pieśniach, takich jak „Carmina” Horacego, opierał się Jan Kochanowski, tworząc tym samym most między przeszłością a swoją współczesnością.

psalm — to utwór nawiązujący do biblijnej tradycji Psałterza, co znalazło odzwierciedlenie w dziełach, takich jak „Psałterz Dawidów” autorstwa Jana Kochanowskiego. Jest to forma literacka, która w swojej istocie jest kontynuacją i odnowieniem duchowych oraz poetyckich wzorców znanych z Biblii.

sielanka (bukolika) –  to literacki obraz wiejskiej idylli,  wychwalający uroki życia wśród natury, często przez pryzmat idealizowanego życia pasterzy czy rolników. Motyw arkadii, jako utopijnego miejsca szczęścia i pokoju, jest tu kluczowy. W polskiej literaturze np. w „Pieśni Świętojańskiej o Sobótce” czy u Szymonowica w „Żeńcach” – ostatni dał nam polską nazwę gatunku.

dialog — to forma literacka, w której akcja rozwija się poprzez wymianę zdań między co najmniej dwiema postaciami, bez wprowadzania elementów dramatycznych. „Krótka rozprawa między trzema osobami…” autorstwa Mikołaja Reja.

sonet — poetycka forma złożona z czternastu wersów, podzielona na dwie części: dwie zwrotki czterowierszowe, najczęściej o charakterze opisowym, i dwie trzywierszowe, o tonie refleksyjnym. Sonet cieszył się popularnością u wielu twórców, od Dantego i Petrarki („Sonety do Laury”), przez Szekspira, po Kochanowskiego i Sępa-Szarzyńskiego.

tragedia — zaczerpnięta z dorobku antycznego, stanowi literackie przedstawienie konfliktów o nieuchronnie tragicznym zakończeniu. Jan Kochanowski w dramacie „Odprawa posłów greckich” nawiązuje do tej właśnie tradycji, prezentując dramat o silnych emocjach i tragicznych wyborach, odwołując się przy tym do motywów i form znanych z tragedii greckich.

Gatunki publicystyczne obejmują różnorodne formy pisemne o charakterze informacyjnym, edukacyjnym lub perswazyjnym, wśród których wyróżniamy:

rozprawy – teksty o naukowym lub dydaktycznym zabarwieniu, skupiające się na dogłębnej analizie wybranych zagadnień.

traktaty – szczególny rodzaj rozprawy, która ma na celu przedstawienie, argumentację oraz obronę określonych tez czy poglądów na ważne tematy społeczne, polityczne lub filozoficzne. Przykładem może być dzieło „O poprawie Rzeczypospolitej” autorstwa Andrzeja Frycza Modrzewskiego, poruszające kluczowe kwestie dla funkcjonowania państwa i społeczeństwa.

kazania – przemówienia o charakterze religijnym lub moralizatorskim, często wygłaszane podczas uroczystości kościelnych lub zgromadzeń publicznych. „Kazania sejmowe” Piotra Skargi to przykład kazań, które wykraczały poza sferę duchowości, wpływając na sferę publiczną i polityczną, podkreślając znaczenie moralności i etyki w życiu społecznym.

ZŁOTE MYŚLI EPOKI:

– Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce – Terencjusz;

– Człowiek jest kowalem swojego losu — Giovanni Picco Della Mirandola — przeciwieństwo fatum;

– Człowiek jest miarą wszechrzeczy — Protagoras — humanizm;

– Nie urodziłem się człowiekiem, lecz uczyniłem się nim — Erazm z Rotterdamu — przeciwieństwo fatum.

MOTYWY (TOPOSY)  NAJWAŻNIEJSZE W CZĘŚCI TEORETYCZNOLITERACKIEJ: 

theatrum mundi — człowiek jest aktorem w teatrze życia -> fraszka Kochanowskiego „O żywocie ludzkim”, Szekspir „Makbet”;

non omnis moriar — nie wszystek umrę -> „Pieśń XXIV” Kochanowskiego;

stoicyzm — postawy wobec życia -> „Pieśń  III” Kochanowskiego, „Tren IX” Kochanowskiego;

epikureizm — postawy wobec życia ->  „Na lipę” Kochanowski;

polityka i zaangażowanie społeczne — pisma Modrzewskiego, kazania Skargi i „Pieśń XIX” Kochanowskiego,  „Odprawa posłów greckich” Kochanowskiego, „Pieśń XIV” Kochanowskiego;

harmonia świata-  „Pieśń  III” Kochanowskiego, „Hymn” Kochanowskiego;

poeta doctus — oznacza wykształconego poetę, erudytę znającego klasyczne języki i kulturę, który jest również obeznany z literaturą i sztuką poprzednich epok. Był to ideał dla pisarzy renesansowego humanizmu. W Polsce za poetów uczonych uznawano m.in. Jana Kochanowskiego czy Mikołaja Reja.

UTWORY EPOKI:

GIOVANNI BOCCACCIO„DEKAMERON” –  NOWELA „SOKÓŁ” 

PEŁNE OMÓWIENIE „DEKAMERONU”

„SOKÓŁ”:

Najważniejszą jednak stała się historia dziewiąta. Fiammetta opowiadała o losach Federiga degli Alberighi, zamożnego szlachcica z Florencji, który zakochał się w Monnie Giovannie, ale ona nie zwracała na niego uwagi. Mężczyzna wydawał majątek na podarunki dla Monny, co doprowadziło go do ruiny, więc po zbankrutowaniu żył skromnie na wsi, polując ze swoim sokołem. Tymczasem mąż Monny zmarł, pozostawiając cały majątek synowi, a potem jej. Wyprowadziła się  zatem z dzieckiem do wiejskiej posiadłości. Syn Monny Giovanny zaprzyjaźnił się z Federigo i bardzo chciał mieć jego sokoła. Kiedy zachorował, zapragnął, że chociaż przed śmiercią musi zobaczyć sokoła Federiga. Monna odwiedziła więc Federiga, ale ten w obawie, że nie ma jej czym ugościć — zabił go i upiekł.  Monna wyjawiła, że powodem jej przybycia była troska o zdrowie syna, poprosiła o pokazanie zwierzęcia, ale Federigo musiał jej wyznać prawdę. Oczywiście nie udało się jej spełnić ostatniej prośby syna, który umarł.  Była samotna, więc jej bracia namówili ją, aby znów wyszła za mąż. Kobieta właściwie uznała, że była pod wrażeniem szlachetności Federigo, który był dla niej gotowy do wielu poświęceń i chociaż był biedny, zdecydowała się go poślubić, twierdząc, że woli męża bez majątku niż majątek bez męża. Federigo zyskał duży majątek, żonę, którą kochał i nowe życie. 

Tytułowy sokół stał się ważnym terminem literackim — oznacza przedmiot, który sprawia, że losy bohatera zostaną odmienione.

• motyw sokoła: przedmiot, wokół którego zorganizowana jest akcja utworu i ma on wpływ na zmianę losów bohaterów. 

ANDRZEJ FRYCZ-MODRZEWSKI 

– pisma polityczne

– „O naprawie Rzeczpospolitej” (o obyczajach, prawach, wojnie, Kościele, szkole)

MIKOŁAJ REJ 

• „Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem i Plebanem” o nierównościach społecznych, że wszyscy wykorzystują chłopów

• „Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego”

harmonia życia w zgodzie z porami roku

• „Polacy nie gęsi i swój język mają” POLACY nie Gęsi… – Lekcja polskiego odc. 1

PIOTR SKARGA – „KAZANIA SEJMOWE” (NA LIŚCIE LEKTUR):

8 kazań, wykazujących choroby Rzeczpospolitej

w skrócie: monarchia jest dobra, Kościół powinien mieć większą władzę

alegorie: ojczyzna to okręt, ojczyzna — to matka 

Jest wstępem do wszystkich kazań. Kaznodzieja apeluje do posłów i senatorów, aby przed obradami modlili się do Boga o mądrość. Ks. Piotr Skarga wymienia w kazaniach 6 „chorób” Rzeczpospolitej: 

• brak miłości do ojczyzny, 

• rozterki i spory sąsiedzkie, 

• tolerowanie w kraju herezji, 

• osłabienie władzy monarszej, 

• niesprawiedliwe prawa, 

• jawne grzechy i złości. 

Powyższe „choroby” są negatywnymi zjawiskami, o których „leczenie” Skarga apeluje do szlachty. To „leczenie” ma być oznaką troski o Rzeczpospolitą, miłości do ojczyzny (nazywanej w kazaniach „matką” bądź „okrętem”). Wymienia grzechy rządzących: 

• upór, 

• pijaństwo, 

• nierząd, 

• pychę 

• brak spokoju. 

PEŁNE OMÓWIENIE „KAZAŃ SEJMOWYCH”

JAN KOCHANOWSKI (NA LIŚCIE LEKTUR):

OMÓWIENIE TWÓRCZOŚCI KOCHANOWSKIEGO

• fraszki – błahostki, krótkie utwory z wykorzystaniem alegorii, symboli, porównań, o charakterze rozrywkowym lub filozoficznym. 

1. „O żywocie ludzkim” – życie jest krótkie i człowiek jest aktorem w teatrze życia, dwa toposy: vanitas, theatrum mundi (wsadzą nas w mieszek jako czynią łątkom) 

2. „Na lipę” – epikureizm, ciesz się życiem z przyjacielem, usiądź na łonie przyrody i odpocznij

• pieśni – uroczyste, podniosłe

1. „Pieśń XIX” – o cnocie, dobrej sławie (godności ludzkiej)

2. „Pieśń XXIV” – o twórczości, motyw non omnis moriar (nie wszystek umrę, z Horacego i wiersza Exegi monumentum „Wybudowałem pomnik”)

3. „Pieśń III” – o bogini Fortunie, bogini losu, że los kołem się toczy

4. „Pieśń V” – o spustoszeniu Podola, wyśmiewa szlachtę, że nie wyciąga ona wniosków z poprzednich lat i nadal woli jeść z półmisków niż walczyć, a tutaj muzułmanie atakują kraj — retoryka gróźb, pełno porównań Turków do psów

• hymn — pochwalny, na cześć Boga

1. „Czego chcesz od nas Panie…” – pochwała Boga i harmonii świata. Dziękczynna modlitwa, w której zbiorowy podmiot liryczny, reprezentujący wspólnotę wierzących, zwraca się do Boga, wychwalając Jego nieskończone przymioty i wyrażając wdzięczność za dar harmonijnego świata. Utwór podkreśla, że odpowiedzią człowieka na doskonałość stworzenia powinno być pobożne życie i hołd oddawany Stwórcy. Bóg jest tu ukazany jako wszechmocny władca, mistrz-architekt, nieskończony artysta, pan natury, a także łaskawy opiekun i darczyńca, który obdarowuje świat swoją miłością i opieką.

Ważny tekst na maturze – jeśli pytają, to zwykle o jeden z dwóch hymnów (a hymn jest podniosły, ma powtórzenia, jest zwrotem do Boga, Muzy lub Ojczyzny, tu mamy zwrot do Boga, zwrot do ojczyzny jest w „Hymnie do miłości ojczyzny” Krasickiego, ale to już utwór z oświecenia). 

• treny — utwory żałobne na cześć osoby zmarłej, 

1. wyjątek — dla dziecka, a nie na cześć wojownika

2. wyjątek — aż 19 trenów, a nie 1, ułożone w zgodzie z epicedium, czyli procesem żałoby

3. wiele wątków antycznych, podmiot liryczny porównuje się do Niobe, która na widok swoich martwych dzieci skamieniała

4. dylematy filozoficzne i moralne: czy stoikowi i osobie wykształconej przystoi płakać i popadać w rozpacz, skoro wszystko można wytłumaczyć rozumowo

5. stoicyzm — pocieszenie słowami Cycerona, które wypowiada matka podmiotu lirycznego

6. informacje o trudnym życiu kobiet — mówi je matka podmiotu lirycznego, Kochanowski jawi się jako feminista, bo to kobieta, a nie mędrzec, mówi mu prawdę o świecie, ona go pociesza słowami filozofów, ona mówi, że śmierć bywa lepsza dla dziewczynki niż życie kobiety, bo rodzą w bólu, wychodzą za mąż z nakazu rodziców, znoszą śmierci swoich dzieci

7. Tren I — wyrażenie żalu i zwoływanie do domu twórców trenów antycznych, by wspomogli go w płaczu, nie wie, czy może jako stoik jawnie wyrażać ból

8. Tren V — porównanie homeryckie, dziecka do oliwki, którą śmierć jako nieostrożny ogrodnik, ścięła 

9. Tren VII — o bólu, jaki wywołują ubrania zmarłej i przedmioty po niej

10. Tren VIII — o ciszy w domu, która jest nieznośna, zabrakło dziecka, które ożywiało to miejsce

11. Tren IX — kryzys renesansowego myślenia — podmiot liryczny nie jest już stoikiem, nie umie rozumowo wytłumaczyć tej niesprawiedliwości, 

12. Tren X — kryzys renesansowej wiary — podmiot liryczny szuka dziecka w różnych religiach i wątpi w życie pozagrobowe 

13. Tren XI — kryzys renesansowej postawy — podmiot liryczny zauważa, że cnota nikogo nigdy nie uchroniła od nieszczęścia, na koniec prosi o wybaczenie win z powodu wypowiadanych herezji

14. Tren XIX — pełnia pocieszenia, przychodzi do podmiotu lirycznego we śnie lub na jawie matka z jego córką na rękach, mówi o tym, że dzięki śmierci dziecko uniknęło wielu nieszczęść, pociesza go słowami stoika Cycerona, że czas leczy rany i wszystko jest ludzkie, zarówno smutek, jak i radość przychodzą od Boga (czas doktór każdemu — czas leczy rany, ludzkie przygody, ludzkie nos — człowiekiem jestem, nic co ludzkie nie jest mi obce) 

• dramat „ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH”  (NA LIŚCIE LEKTUR):

OMÓWIENIE „ODPRAWY POSŁÓW GRECKICH” 

1. Pierwsza polska sztuka renesansowa

2. Tematyka: narada u króla Priama w sprawie zwrotu Heleny do Grecji

3. Inspiracja historią opisaną przez Homera

4. Paraboliczność – losy Troi jako przestroga przed upadkiem państwa

5. Priam – słaby władca 

6. Parys (Aleksander) – królewicz wykorzystujący władzę do własnych celów

7. Antenor – patriota

8. Kontekst: fragment „Odprawy posłów greckich” to„Pieśń XIV” Kochanowskiego o tym, że politycy nie powinni wykorzystywać władzy do własnych celów i muszą pamiętać, że też zostaną rozliczeni (przez Boga)

EPOKĘ ROZPOCZYNAJĄ I ZAMYKAJĄ DZIEŁA POGRANICZA (MIĘDZY ŚREDNIOWIECZEM A RENESANSEM I MIĘDZY RENESANSEM A BAROKIEM)

POCZĄTEK: BOSKA KOMEDIA (ŚREDNIOWIECZE — RENESANS)

KONIEC: MAKBET, HAMLET, ROMEO I JULIA (RENESANS-BAROK)

SZEKSPIR

1. teatr elżbietański/ szekspirowski:

• zerwanie z zasadą trzech jedności (czasu, miejsca i akcji)

• odrzucenie zasady decorum (jedność stylistyczna, jedność stylu i treści)

• wprowadzenie postaci (i wydarzeń) fantastycznych

• pogłębiona analiza psychologiczna (dramaturga interesują motywacje postaci, głębiny ich duszy, a nie siły nadprzyrodzone)

• wprowadzenie scen zbiorowych i postaci z ludu

• rezygnacja z chóru

• groza i tajemniczość

• nadanie roli przyrodzie (buduje nastrój grozy, odzwierciedla wnętrze bohaterów)

• wprowadzenie podziału na akty i sceny oraz didaskaliów

• por. dramat romantyczny — bardzo silne inspiracje Szekspirem

 „MAKBET”   (NA LIŚCIE LEKTUR):

 STRESZCZENIE

1. theatrum mundi

2. żądza władzy

3. piętno

4. femme fatale

5. szaleństwo i wyrzuty sumienia

6. zbrodnia napędza kolejne zbrodnie

7. rola słowa i obietnicy

8. rola przepowiedni

Szybki Makbet – Kabaret POTEM

EKRANIZACJA Makbet (2015) Lektor PL 1080p – CDA

A tu japońska adaptacja, zmieniono wiele: Tron we krwi (1957) Lektor PL 1080p – CDA

geneza: JakubI — od 1603 r. rządzi, ma on być potomkiem Banka; w XI w. król Szkocji Duncan został zamordowany przez swojego generała Makbeta, który w 1057 zginął z ręki Malcolma, kolejnego monarchy

inspiracje: Kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii — Raphaela Holinsheda (w XVI w.) 

OSOBY

Dunkan — król szkocki;

Malkolm, Donalbein — synowie Dunkana;

Makbet — krewny króla, wódz wojsk szkockich;

Banko — wódz wojsk szkockich, przyjaciel Makbeta;

Makduf, Lennox, Rosse, Menteith, Angus, Caithness — panowie szkoccy;

Fleance — syn Banka;

Siward — hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich, wuj Malkolma i Donelbeina;

Młody Siward — jego syn;

Seyton – oficer pod rozkazami Makbeta;

Chłopiec – syn Makdufa;

lekarz szkocki, lekarz angielski, żołnierz, odźwierny, starzec, Lady Makbet, Lady Makduf, dama – na usługach Lady Makbet, Hekate i trzy czarownice, lordowie, panowie, dowódcy wojsk, żołnierze, zbójcy, słudzy i gońcy, duch Banka.

Rzecz dzieje się w Szkocji (z wyjątkiem sceny trzeciej z aktu czwartego, kiedy to akcja rozgrywa się w Anglii).

Świat metafizyczny i jego funkcje w „Makbecie”:

czarownice — w oryginale Siostry Rządzące Losem, Mojry  albo to obraz podświadomości

wygląd: mają brody — wbrew naturze; 

arcywiedźma — Hekate, bogini ciemności, magii

przestrzeń — wrzosowiska Anglii, nie masz gdzie się schronić — dostaje tu zbrodnię, 

mgła, las, – możesz być obserwowany

noc — czas zbrodni

GROTESKA:

groteska — śmiech przez łzy; tragizm z komizmem

czarownica mówi, że zarzynała wieprze — powodem chorób zwierząt są czary; złośliwe, mściwe, 

stają w kręgu — nie da się uciec; 

symbolika – 3 i 9 – albo sacrum, albo wzmocnienie czarów 

typy bohaterów:

LadyMakbet — femme fatale 

Dunkan — motyw dobrego króla 

Banko — rozsądny przyjaciel

motyw: 

theatrum mundi — teatru świata

Makbet na wieść o śmierci żony mówi, że widocznie skończyła się jej rola na scenie życia: „Życie jest tylko przechodnim półcieniem, / Nędznym aktorem, który swoją rolę/ Przez parę godzin wygrawszy na scenie/ W nicość przepada – powieścią idioty, / Głośną, wrzaskliwą, a nic nieznaczącą”. 

„HAMLET”   (NA LIŚCIE LEKTUR Z POZIOMU ROZSZERZONEGO):

1. pytania egzystencjalne

2. bohater tragiczny

3. śmierć 

4. każdy dźwiga swój ciężar

5. szaleństwo

6. samobójstwo

cudny, zabawny kontekst dla fanów „Hamleta”: Rosencrantz i Guildenstern nie żyją 1990 lektor pl 1080p – CDA

najlepszy spektakl o Hamlecie — Jan Klata „H” https://www.ninateka.pl/vod/teatr/h-jan-klata

 „ROMEO I JULIA”   (NA LIŚCIE LEKTUR OD 2025 ROKU):

1. konflikt rodzin

2. śmierć samobójcza

3. zakazana miłość

ekranizacja: Romeo i Julia 1968 – CDA

William Shakespeare łączy  w swojej twórczości elementy dwóch epok: renesansu i baroku. Kluczowe aspekty pozwalające na przyporządkowanie go do obu tych okresów kulturowych obejmują:

1. Przynależność do renesansu:

• Centralnym tematem w dziełach Shakespeare’a jest człowiek, jego natura, emocje i dylematy. Taka koncentracja na ludzkiej indywidualności i doświadczeniu życiowym jest zgodna z humanistycznymi ideałami renesansu, w których człowiek stanowi miarę wszystkiego.

• Shakespeare przedstawia życie doczesne, podkreślając znaczenie godności i moralności. W jego utworach zło ostatecznie spotyka się z karą, co odzwierciedla renesansową wiarę w sprawiedliwość i moralny porządek świata.

2. Elementy barokowe:

• W swojej twórczości Shakespeare często ukazuje rozterki i wewnętrzne rozdarcia swoich bohaterów, niepokój i dysharmonię życia, co można interpretować jako wstęp do baroku, epoki charakteryzującej się fascynacją skrajnościami, kontrastami i dramatyzmem.

• Odrzuca także klasyczne normy teatralne, tworząc własny, unikalny typ dramatu. Ignorowanie klasycznych reguł, takich jak trzy jedności (miejsca, czasu i akcji) oraz decorum, oraz sięganie po motywy celtyckie czy średniowieczne, wprowadzając na scenę elementy nieracjonalne, takie jak duchy czy sny, także może być widziane jako zapowiedź baroku.

Przykładem łączenia obu tych tendencji jest  „Romeo i Julia”, gdzie temat ziemskiej miłości i poszukiwania szczęścia na ziemi ma wyraźnie renesansowy charakter. Jednocześnie jednak historia kończy się tragedią, co wpisuje się w bardziej pesymistyczne, barokowe postrzeganie losu ludzkiego.