Pieśń świętojańska o Sobótce

Sobótka to inaczej dzień przesilenia letniego, Noc Kupały, najkrótsza noc w roku, wypada w nocy z 21 na 22 czerwca. W „Pieśni świętojańskiej o Sobótce” mamy opis obyczaju ludowego, w którym weźmie udział 12 panien wystrojonych i gotowych na świętowanie. Wszystko dzieje się w Czarnolesie, który jest  ukazany jak Arkadia (raj). Sobótka to święto płodności, ognia, miłości. Tej nocy suknie dziewcząt są ozdobione kwiatami paproci, ponieważ legenda głosiła, że odnalezienie kwiatu paproci dawało majątek i szczęście. W pieśni pierwsza z panien zaprasza pozostałe, by wraz z nią celebrowały ten czas; zachęca też dzieci do uczczenia tradycji; bo zazwyczaj wszyscy są zajęci ciężką pracą i brak im czasu na modlitwę.  Panna wyraża też myśl, że człowiek bez boskiej pomocy niewiele osiągnie. Druga z panien mówi o tym, że zatraca się w tańcu, kiedy tańczy, to zapomina o wszystkich problemach, mówi też, że nie warto się stresować, bo przez to człowiek się starzeje. Trzecia mówi o tym, że ludzie zostali stworzeni do śmiechu i rozrywki, chce więc rozbawić wszystkich. W jej opowieści pojawia się motyw miłości: dziewczyna prosi wybranego przez siebie chłopaka o założenie na głowę wianka, co miałoby oznaczać odwzajemnienie uczuć. Kolejna z panien mówi, że jej wybranek Szymek nie odwzajemnia jej uczuć i jest niemiły dla innych. Następna opisuje, jak wygląda życie latem na wsi: wówczas pasterze tworzą instrumenty, wszyscy są zmęczeni upałem. Kolejna panna mówi o tym, że bardzo tęskni za jej ukochanym, ma przez niego złamane serce, bo on woli spędzać czas na polowaniach; następna o tym, że jest opiekunką zwierząt, nie ma też zamiaru dać nikomu swojego wianka, a kolejna opowiada, że została zraniona. W pieśni opowiada się też historię pewnej dziewczyny, która została podstępem zwabiona przez szwagra do lasu i tam poddana torturom, jednak udało jej się napisać kartkę do swojej siostry i opisać, co ją spotkało. W utworze występują także motywy fantastyczne o przemianie węża w jaskółkę, a dziewczyny w słowika; opowiada się też o nieszczęściu w miłości, bo chłopak nie liczy się ze zdaniem dziewczyny. W pieśni jedenastej pojawia się apostrofa do skrzypka, jest mowa o tańcu i byciu miłym. Za to najważniejsza wydaje się opowieść dwunastej dziewczyny w dwunastej pieśni, która zaczyna się do słów: „Wsi spokojna, wsi wesoła” i  wyraża pochwałę życia na wsi. Według niej to idealne miejsce do życia, ponieważ na wsi ludzie są uczynni, pogodni, pobożni, a w miastach pędzą za karierą i majątkiem, zatracają kontakt z naturą. Na dodatek rolnik potrafi zadbać o rodzinę i znaleźć czas na odpoczynek. Każdy ma tu swoją rolę i żyje z nią w zgodzie: kobiety opiekują się domem i dziećmi, są pomocą dla mężczyzn w każdej dziedzinie życia. Tak, tak, to mowa o rolach społeczno-kulturowych, które w szesnastym wieku, gdy utwór powstawał, kojarzyły się z harmonią świata.  W pieśni  wieś została ukazana jako miejsce spokoju, raj (Arkadia), wspaniałe miejsce do życia.