Wskaż cechy dramatu romantycznego – „Dziady cz. III

CECHY DRAMATU ANTYCZNEGO

na przykładzie „Króla Edypa”

CECHY DRAMATU ROMANTYCZNEGO na przykładzie „Dziadów cz. III”

Zasada trzech jedności: 

1. jedność czasu (wszystkie zawarte w danym dramacie wydarzenia dzieją się maksymalnie na przestrzeni 24 h);

2. jedność miejsca (cała akcja rozgrywa się w jednym miejscu, np. w jednym budynku, a o tym, co dzieje się w innych miejscach, dowiadujemy się tylko z opowieści postaci); 

3. jedność akcji (jeden główny wątek — w przypadku Króla Edypa chodzi o znalezienie mordercy Lajosa). 

Zniesienie zasady trzech jedności: 

1. Wydarzenia trwają kilka miesięcy, mamy długie przerwy, noc dziadów, wigilia — scena więzienna, reszta w bliżej nieokreślonych miesiącach, jego podróż do Rosji

2. Zmieniają się miejsca wydarzeń: Wilno, domek blisko Lwowa, Warszawa, Petersburg

3. Tekst porusza wiele wątków: wątek patriotyczny i poświęcenia dla ojczyzny, więcej niż jedna, młodzi patrioci kontra burżuazja; nierówności społeczne, temat wolności, temat widzeń i przepowiedni — mesjanizm

Zasada decorum — dostosowanie formy do treści — w tragedii musi być podniosły styl i patetyczny język; nie pokazuje się też zbrodni i krwi na scenie — mogą o tym opowiedzieć jedynie posłańcy czy chór; nie łączono tragizmu z komizmem

Zniesiona zasada decorum: mówią o zbrodniach, ale też dowiadujemy się, że Doktor dostał piorunem kulistym w głowę; scena więzienna pełna smutku, bólu, cierpienia, ale w jej trakcie śpiewają zabawne piosenki — np. piosenkę Feliksa, zaraz po niej jest przerażająca pieśń zemsty; mamy też ciągle krążący alkohol i śmiechy z powodu wizji o północy, które ma Konrad; język zabawny — widzimy, jak Senator zmienia styl wypowiedzi — krzyczy na podwładnych i udaje czułego przy damach; nie ma zachowanego stylu, synkretyzm rodzajowy (IX scen dramatycznych, epicki Ustęp i poemat) oraz synkretyzm gatunkowy: w części dramatycznej, np. w scenie więziennej występują przypowieści, widzenia, piosenki 

Konflikt tragiczny — nierozwiązywalny konflikt równorzędnych racji: boskiej i ludzkiej (fatum zrzucone przez bogów na potomków Lajosa za zbrodnię, którą popełnił, i niewinność Edypa, który musi cierpieć z powodu ojca).

Konflikt tragiczny — Konrad sam decyduje o własnym losie, ale jest jednak wybrany przez Aniołów, które się nim opiekują; nie wiemy, czy jest żywy, czy martwy, sam też decyduje o bluźnierstwach, ale też jest w więzieniu, nie ma wpływu na to, co się z nim dzieje, może tylko pogorszyć swoją sytuację – i to robi — bluźni

Hamartia – wina tragiczna bohatera – bez względu na to, jak postąpi bohater, i tak poniesie klęskę

Hamartia – grzeszy, bo bluźni, ale i tak jest wybawiony dzięki Księdzu, Jezus w wizji Ewy daje jej różę z twarzą Konrada, więc to znak, że mu wybacza, bo on grzeszył z miłości do Ojczyzny

Fatum – los człowieka jest tragiczny i z góry przesądzony, nie ma na niego wpływu

Fatum – jest wybrańcem, jego los był już przesądzony przez fakt, że siedzi w więzieniu, przez cara itd., Nowosilcow lub car to fatum i on będzie starał się z nim walczyć; ma szansę na wybawienie — może będzie mesjaszem? Czy jednak realnie może zostać uratowany? Ma wybór między źle albo bardzo źle

Zbłądzenie tragiczne – bohater nieświadomie dopełni przepowiedni (Edyp zabije ojca i ożeni się z matką)

Zbłądzenie tragicznie – jest świadomy, że jego rolą jest być wybawicielem, mesjaszem, jest wybrańcem, dlatego chce od Boga rządu dusz

Hybris – pycha, duma – bohaterowie są przekonani o swojej niewinności, prawości, wyjątkowości, uważają, że oni mogą więcej – zawsze ich za to spotka kara

Hybris – Konrad jest dumny, jest najlepszym z poetów i filozofów, mogą go słuchać jedynie Bóg i natura, bo wszystkimi innymi pogardza; grzeszy przeciwko Bogu, karą jest opętanie i piętno na czole, które widzi Kobieta z IX sceny

MIMESIS – naśladownictwo rzeczywistości (Arystoteles ją stworzył), akcja musi być zgodna z zasadami prawdopodobieństwa, ma naśladować świat realny – jeśli coś jest nierealne, to tylko z opowieści bohaterów, widz widzi tylko świat podobny temu, który zna

MIMESIS – nie ma realizmu, nie wiemy nawet, jaki jest status ontologiczny Konrada, czy jest żywy, czy martwy, czy jego symboliczna śmierć – Gustawa i narodziny Konrada to coś więcej niż zmiana obiektu miłości; pojawiają się dusze na cmentarzu, są liczne wizje i objawienia; pojawiają się w jego celi diabły i anioły, ale mamy też postaci historyczne 

KATHARSIS – czytelnicy muszą czuć LITOŚĆ – współczują bohaterowi oraz TRWOGĘ – bać się, żeby im się to nie przytrafiło; jest celem tragedii, przekonanie, że światem rządzą bogowie, a przed przeznaczeniem nie ma ucieczki – to też odbiera poczucie odpowiedzialności za niepowodzenia, a więc oczyszcza

KATHARSIS – z jednej strony współczujemy Konradowi, ale też on nie robi nic, by go polubić

AKCJA: ekspozycja, perypetia, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji 

AKCJA: prolog, perypetia, wzrost akcji cały czas – w małej, wielkiej improwizacji, widzenia księdza Piotra, wszystko na wysokiej skali, rozładowanie napięcia – Ustęp, rozwiązanie akcji – poemat

Maksymalnie trzech aktorów na scenie

Sceny zbiorowe

CHÓR – komentuje wydarzenia, mówi o emocjach bohaterów, wprowadza w historię

Pojawia się chór aniołów – nieregularnie, niewiele tłumaczy, bardziej wprowadza zamieszanie, niż tłumaczy sceny 

BUDOWA TRAGEDII ANTYCZNEJ

1. PROLOG – wprowadzenie widza w tematykę utworu, najczęściej jest to dialog dwóch bohaterów

2. PARODOS – pierwsza pieśń chóru, który wstępuje na orchestrę

3. EPEISODION – część dialogowa

4. STASIMON – komentarz chóru

5. EPEISODION

STASIMON

EPEISODION
STASIMON
EPEISODION
STASIMON

6. EXODOS – pieśń chóru, która ukazuje tragedię bohatera i zamyka akcję, uspokaja widza, daje pocieszenie

BUDOWA TRAGEDII:

DRAMAT: 

Prolog – Wszystkich Świętych, 

AKT 1:

• 1 scena – wigilia – Wilno

• 2 scena – Wilno – monolog (Wielka Improwizacja)

• 3 scena – Wilno – dialogi

• 4 scena – domek pod Lwowem – dialogi 

• 5 scena – Wilno – monolog (widzenie X. Piotra) 

• 6 scena – Wilno, komnata senatora, dialog

• 7 scena – Warszawa, dialog

• 8 scena – Wilno, bal, dialog

• 9 scena – cmentarz, dziady, dialog

EPIKA: Ustęp:

• Droga do Rosji

• Przedmieścia stolicy

• Petersburg

• Pomnik Piotra Wielkiego

• Przegląd wojska

• Oleszkiewicz

LIRYKA: Poemat do przyjaciół Moskali

TEATR to połączenie sztuki z sacrum: Wielkie i Małe Dionizje, wielka uroczystość

TEATR to mistyczne doznanie, połączenie przypowieści, objawienia z sytuacją realną, ma służyć wyrażeniu myśli prometejskiej (trzeba się poświęcić dla innych mimo kary) i mesjanistycznej — trzeba umrzeć dla dobra innych

tematyka związana z wierzeniami

tematyka związana z wierzeniami, częściowo pojawia się obrzęd dziadów i mamy plan akcji według roku liturgicznego

wina i kara w utworze

Doctor Bécu zostaje ukarany uderzeniem pioruna w głowę; Senator ma sny, że popadnie w niełaskę cara

nastrój utworu: podniosły

nastrój utworu: występuje groteska, poetyka absurdu, jednocześnie emocjonalne wypowiedzi bohaterów