romantyzm – powtórzenie wiadomości

nazwa epoki: romantyzm — od romanus = rzymski -> chodzi o przeszłość  i odwołania do legend, ludowości obecnych w romancach, czyli utworach narodów zamieszkujących prowincje rzymskie; szybko nazwa stała się nazwą całej formacji kulturowej i określała postawę życiową, w której wybierasz emotio zamiast ratio — odrzucenie realizmu na rzecz spraw serca. 

wydarzenia historyczne:

już odbyły się zabory i nie ma Rzeczpospolitej szlacheckiej na mapach

1807 – powstaje Księstwo Warszawskie 

1815 – powstanie Królestwo Polskie; kongres wiedeński, klęska Napoleona Bonapartego pod Waterloo

walki o niepodległość Greków 

liczne rewolucje w Anglii, Rosji, Francji

1822 – początek romantyzmu w Polsce, wydanie I tomu Poezji, a w nim Ballad i romansów Adama Mickiewicza

1830 – powstanie listopadowe

1848 – Wiosna Ludów

1863 – powstanie styczniowe — zapoczątkuje pozytywizm

Największy wpływ na kształtowanie się romantycznego światopoglądu miała Wielka Rewolucja Francuska i władza Napoleona Bonapartego we Francji. Podczas całego romantyzmu tłem historycznym były różnego rodzaju powstania (na terenie Królestwa – listopadowe i styczniowe) i rewolucje np. rabacja galicyjska. Była to zatem epoka buntu i wyzwolenia, w której zaczęto walczyć z uciskiem zaborców. 

filozofia:

Friedrich Wilhelm von Schelling — natura to największa wartość,  w życiu kierujemy się intuicją i wiarą 

Soren Kierkegaard — podstawy egzystencjalizm (człowiek jest obciążony skutkami swoich działań, podejmowania decyzji) 

Johann Herder — podkreśla wagę ludowych prawd

Friedrich Schlegel — rola poety jako wieszcza (wieszcz = prorok, przewidujący, przepowiadający przyszłość, kierujący naród) 

Georg Wilhelm Hegel — wierzył, że duch świata realizuje się w działaniach jednostek lub narodów.

Głównym założeniem filozofii Hegla jest istnienie ducha, który wnika w narody i poszczególnych ludzi dążąc do wolności. Duch ten miał iść od plemion koczowniczych (Persja) przez Grecję i Rzym aż do chrześcijańskich Niemiec. Niemcy mieli być świetnymi filozofami, a Francuzi świetnymi praktykami, a na Polskę miały spłynąć oba te duchy i dokonać połączenia myśli i działania i nazwano to czynem (Polska jako naród czynu). Konieczne było wyrażenie narodowe i dumy z narodu oraz przetrwanie pod zaborami. Powstała historiozofia, czyli rozmyślanie nad dziejami i wyciągania z nich wniosków na przyszłość. W sztuce można dostrzec odwołania do filozofii Hegla np. w „Dziadach cz. III” Adama Mickiewicza, w których pojawia się wizja mesjanizmu, czyli mesjasza — jednostki (lub narodu), który wiedzie innych ku wolności i świetlanej przyszłości. W dramacie ukazano wręcz Polskę jako Chrystusa, która teraz cierpi, ale później zmartwychwstanie i zbawi całą Europę. 

pojęcia z filozofii Hegla: 

Absolut (heglowski) – nienamacalny byt doskonały

filozofia narodowa – jej celem jest wyrażenie ducha własnego narodu, pokazanie, co czyni go unikatowym, w czasie romantyzmu w Polsce wykładali ją:August Cieszkowski, Bronisław Ferdynand Trentowski, Karol Libelt, Edward Dembowski

historiozofia – filozoficzne rozważania nad rolę historii, szukanie powtarzających się motywów i sensu

mesjanizm – mesjasz, jedna postać, lub naród, powiedzie ludzkość przez czasy burzy i naporu ku wolności, albo wybawieniu

metoda dialektyczna – myśl to najpierw teza, później do niej tworzy się antytezę, a napięcie między nimi znosi synteza, a więc powstaje nowa teza, za pomocą tej metody Cieszkowski reformował heglowską wizję dziejów, dzieląc historię na trzy epoki – tetyczną, antytetyczną i syntetyczną

postawy, pojęcia: 

spirytualizm — wiara, że świat ma naturę duchową (“Król olch/olszyn/elfów”)

irracjonalizm — wiara w pozarozumowe poznanie świata za pomocą intuicji (“Droga nad przepaścią w Czufut-Kale”)

ludowość — nobilitacja kultury ludowej do rangi wielkiej sztuki i poezji, w której ukazano źródło wiedzy o świecie — w wierzeniach ludowych i zasadach moralnych (“Ballady i romanse”)

orientalizm — fascynacja kulturą Wschodu, językiem, krajobrazami (“Sonety krymskie”, “Giaur”)

mistycyzm — pogląd, który zakłada, że możemy mieć duchowy kontakt z bóstwem, przez sny, widzenia, objawienia, bo świat ma wymiar duchowy, a wiedzę o nim możemy zdobywać przez intuicję i wiarę (“Dziady cz. III”)

historyzm — nawiązania do średniowiecza, baroku, osadzanie akcji w epokach dawnych, dzięki czemu można uniknąć cenzury, ale poza maską historyczną, która nadaje też nastrój mroczny, gotycki, mamy opisy współczesnego świata i problemów (“Konrad Wallenrod”)

prowidencjalizm — Opatrzność kieruje dziejami świata (“Nie-Boska komedia”)

prometeizm – Pojęcie to oznacza postawę osobistego buntu wobecBoga lub rządu, w imię większej zbiorowości, gotowość do poświęceń, cierpień i ofiary za szczęście całej ludzkość, na wzór Prometeusza. 

wallenrodyzm – działanie podstępem i zdradą, alby zaprzyjaźnić się z wrogiem i później zemścić się na nim, wybaczalne, jeśli robisz to w obronie ojczyzny; postawa ta mówi, że jeśli masz szczytne ideały, to nie wahasz się i działasz, nawet nieetycznie (cel uświęca środki);

frenetyzm — nagromadzenie elementów budzących grozę, np. demony, diabły, wisielce, burza, noc, sowa, nietoperze, kościotrupy, szaleństwo, ogień, zbrodnia — za sprawą elementów frenetycznych tworzy się nastrój gotycki 

improwizacja – działanie bez przygotowania, z głowy, twór który nagle powstaje i nie wiesz, gdzie cię zaprowadzi 

Motywy i tematy popularne w sztuce romantycznej:

szaleństwo — tylko szaleńcy, dzieci i poeci widzą więcej

samobójstwo — bohaterowie nie potrafią żyć w świecie, w którym panują prawa niezgodne z ich wartościami

potęga przyrody — jest dowodem na istnienie sił wyższych, człowiek i historia się zmieniają, a przyroda jest wieczną potęgą, często też jest strażniczką sprawiedliwości

sobowtór i przemiana — trudne wydarzenia sprawiają, że bohaterowie przechodzą przemianę, zmieniają też imię, często też dwoistość ludzkiego losu jest ukazana jako motyw sobowtóra

nieszczęśliwa miłość — koncepcja miłości zakłada, że miłość ma być niespełniona, tu na ziemi trudno spotkać się dwóm połówkom 

tyrteizm — poezja nawołująca do obrony kraju, najważniejsza miłość do ojczyzny m

historyzm — umieszczenie akcji w średniowieczu, zastosowanie tzw. maski historycznej dla uniknięcia problemów z cenzurą 

gotycyzm — odmiana historyzmu, akcja dzieje się w zamku średniowiecznym, jest zbrodnia, szaleństwo, mrok, upiory, walka, morderstwo — nastrój grozy (frenezja)

mistycyzm — szukanie i doświadczanie kontaktu z bóstwem, istotą nadprzyrodzoną 

mesjanizm — wizja mesjanizmu, czyli mesjasza — jednostki (lub narodu), który wiedzie innych ku wolności i świetlanej przyszłości. W dramacie ukazano wręcz Polskę jako Chrystusa, która teraz cierpi, ale później zmartwychwstanie i zbawi całą Europę. 

indywidualizm — poczucie wyjątkowości, samotności, oddzielenia od społeczeństwa, jest osobny, nikt go nie rozumie, jest sam w walce

patriotyzm — miłość do ojczyzny przejawiającą się np. w woli walki za wolność ojczyzny;

orientalizm — fascynacja kulturą, językiem i filozofią Wschodu — perskiego, japońskiego, arabskiego, hinduizmu (“Giaur”, “Sonety krymskie”

fantastyka — nadprzyrodzone zjawiska ujawniające się w czasie, miejscu, postaciach i akcji 

ludowość — badania folkloru, poszukiwania mitów, legend, powrót do prostych zasad moralnych ukazanych w opowieściach przekazywanych ustnie, nobilitacja kultury ludowej do rangi wielkiej sztuki i poezji, w której ukazano źródło wiedzy o świecie — w wierzeniach ludowych i zasadach moralnych (“Ballady i romanse”)

irracjonalizm — świat można poznać czuciem, a nie tylko rozumem

arkadyjskość  — motyw rajski, raju, wspaniałości pełnej spokoju i dobrobytu, widoczny np. w opisie dworku w Soplicowie, który jest chroniony przez przyrodę

cechy stylu romantycznego:

zdania i język wypowiedzi bohaterów dopasowany do ich charakteru 

wyrazy potoczne i gwarowe 

barwne, dynamiczne opisy, świat widziany oczami bohaterów i filtrowany przez ich nastrój

uczuciowość 

ważny jest nastrój: niepokój, groza, gotycyzm, niejasność, tajemnica, wyrzuty sumienia, burze, noc i księżyc, 

przyroda oddziałuje na uczucia bohaterów i/lub je ukazuje 

romantyczna synteza sztuk:

Romantycy twierdzili, że wszystkie języki sztuki mówią o tym samym, nie ma znaczenia, jaką formę wybrali, każda sztuka dotyczy rzeczywistości duchowej i robi to za pomocą symboli. 

Synteza sztuk, korespondencja = łączenie, współpraca na wzór łączenia człowieka i natury, Boga i człowieka, a więc łączenie ze sobą różnych dziedzin sztuki, np. malarstwa, teatru, literatury i muzyki w jednej formie, jaką jest np. opera 

Porzucali więc rozdzielenie sztuk, jak:

William Blake — łączący poezję i malarstwo

Richard Wagner — łączący muzykę, literaturę, taniec i sztuki plastyczne

Pan Tadeusz — literackie obrazowanie i malarskie i muzyczne; Mickiewicz jest tam kolorystą w improwizacji, mamy wieczorny koncert oraz  koncert Jankiela

Dziady cz. III – w dramacie w scenie „Balu u Senatora” pobrzmiewa muzyka

“Wędrowiec nad morzem mgły” Caspar David Friedrich jest jak wizualizacja sceny monologu na Mont Blanc z dramatu  “Kordian” Juliusza Słowackiego

cechy bohatera romantycznego:

umiłowanie wolności

uczuciowość

przemiana, zmiana imienia, próba wyznaczenia nowej roli w życiu

indywidualizm (często samotność)

bunt

wyrzuty sumienia (bajronizm)

samotność

nieszczęśliwa miłość

szaleństwo

samobójstwo

umiłowanie dzieci, jako tych, które nie są skażone racjonalizmem

Weltschmerz — ból świata/istnienia, poczucie bezsensu istnienia 

postawy bohaterów romantycznych (https://babaodpolskiego.pl/podstawowe-typy-literackie-bohaterow-romantycznych/):

Bohater werterowski — tragiczna postać, która jest obdarzona wielkim talentem i wrażliwością, czuje się on niezrozumiały, chce być sam, ale nie chce być samotny; kocha, ale platonicznie; idealizuje ludzi; jest wrażliwy na piękno natury. Typ bohatera powstał dzięki postaci głównego bohatera z “Cierpienia Młodego Wertera” J. W. Goethego.

Bohater faustyczny — chce poznać prawdę, wyjaśnić prawa rządzące światem, zrobi wszystko, by poznać prawdę, dąży do niej pomimo przeszkód i moralności. Typ bohatera powstał dzięki postaci głównego bohatera “Fausta” J. W. Goethego.

Bohater bajroniczny — jest indywidualistą, żyje z piętnem, to buntownik, który ma złe czyny na sumieniu, ale popełnił je z miłości. Nazwa bohatera pochodzi od powieści poetyckiej “Giaur” G.G. Byrona. W literaturze polskiej przykładem takiej postaci jest Jacek Soplica z “Pana Tadeusza” A. Mickiewicza.

Bohater hamletyczny — jest to postać nieumiejąca się odnaleźć w społeczeństwie; nie potrafi żyć, jest wyobcowana, obłuda ją przytłacza. Jest rozdarta między chęcią zrealizowania wielkiego czynu a niemożliwością wprowadzenia planów w życie. Nazwa bohatera pochodzi od “Hamleta” – bohatera tragedii Szekspira. W polskiej literaturze taką postacią jest “Kordian” z dramatu Juliusza Słowackiego. Tendencję do takich zachowań nazywamy hamletyzmem.

Bohater wallenrodyczny — jest to postać, zaprzyjaźniająca się z wrogiem, by później mu zaszkodzić; jest zdrajcą, ale nie jest to potępienie, bo jego celem jest dobro ojczyzny, jest gotowy poświęcić dla niej czyste sumienie i życie. Typ bohatera pochodzi od powieści poetyckiej “Konrad Wallenrod” A. Mickiewicza.

Bohater pielgrzym — jest on podróżnikiem tęskniącym za ojczyzną; homo viator, który przemierzając świat, podróżuje do wnętrza siebie np. bohater liryczny cyklu “Sonety krymskie” A. Mickiewicza.

Bohater artysta — jest on pyszny, gdyż uważa, że jest lepszy od Boga, tworzy on sztukę nieśmiertelną, a Bóg stworzył człowieka, dzieło śmiertelne; przypomina horacjańską formułę non omnis moriar; widzi i czuje więcej niż inni śmiertelnicy. Jest nim Konrad, bohater “Dziadów cz. III” Adama Mickiewicza. 

Bohater prometejski — jest on gotowy poświęcić swoje życie dla ojczyzny. Doskonałym przykładem takiego bohatera jest Konrad z “Dziadów cz. III” A. Mickiewicza.

Bohater dziecko — jest to postać dziecięca, której dorośli nie wierzą, co powoduje, tragedię; jest jak poeta romantyczny — widzi i czuje więcej, bo nie ulega racjonalizmowi; jest po stronie emotio, a nie ratio. Doskonałym przykładem jest chłopiec z ballady „Król Olch” J. W. Goethego lub Orcio z „Nie-Boskiej komedii” Z. Krasińskiego.

SZEKSPIR — WIELKI MENTOR 

Twórczość Szekspira była źródłem inspiracji i natchnienia dla romantyków. Naśladując mistrza, tworzyli mroczny, tajemniczy klimat swoich dzieł, podejmowali podobne tematy, wprowadzali elementy fantastyczne i grozy, a także przejmowali strukturę dramatu, która odbiegała od ustalonych norm klasycznych.

Odniesienia do Szekspira:

 • Monolog Hamleta – słynne słowa „być albo nie być” stały się inspiracją dla romantycznych monologów: Wielkiej Improwizacji Konrada z „Dziadów cz. III” czy monologu Kordiana na Mont Blanc.

 • Motto utworu – Mickiewicz nawet jako motto w manifeście programowym romantyzmu – „Romantyczności” cytuje Szekspira. 

• Fantastyka – romantycy, podobnie jak Szekspir, wprowadzili do swoich dzieł postacie fantastyczne, zjawy i wizje – na przykład „Dziady cz. II” Mickiewicza, „Balladyna” Juliusza Słowackiego. 

• Romantycy, naśladując Szekspira, czerpali tematy ze starych kronik i przekazów historycznych, odwołując się do historii swojego kraju jako źródła inspiracji. Przykładem są takie dzieła jak „Grażyna” i „Konrad Wallenrod” Mickiewicza.

 • Szczególne pokrewieństwo romantyzmu z metodą twórczą Szekspira ujawnia się w strukturze dramatu romantycznego, który jest „nowoczesną wersją” dramatu szekspirowskiego. To Szekspir jako pierwszy zerwał z regułami tragedii antycznej, „rozszerzył” świat dramatu, zlikwidował jedność miejsca, akcji i czasu, wprowadził sceny zbiorowe i uczynił synkretyzm cechą dramatu. 

• Tragiczna miłość Romea i Julii ożywa w losach bohaterów romantycznych, na przykład Gustawa. Do niej nawiązuje również Cyprian Kamil Norwid w wierszu pt. „W Weronie”.

PREROMANTYZM: 

NIEMCY:

okres burzy i naporu — niem. Sturm und Drang.

Friedrich Schiller:

Rękawiczka — odwołanie do pieśni średniowiecznych, powiastka, ukazanie, że elity wykorzystują podległy lud, księżniczka Marta rzuca rękawiczkę rycerzowi Emrodowi do areny pełnej dzikich kotów, on wkracza tam, ale nie ulega i jej nie oddaje zguby, bo nie zgadza się na wykorzystywanie, głupotę i próżność ludzi wysokiego stanu;

Oda do radości — stała się później hymnem Unii Europejskiej — każdy kraj ma dbać o własną tradycję, ale interesować się innymi kulturami, krajami i wszyscy powinni wspólnie zadbać o wolność i koniec wyzysku 

Johann Wolfgang Goethe:

Cierpienia młodego Wertera (powieść epistolarna)  – postawa werterowska 

OMÓWIENIE LEKTURY “CIERPIENIA MŁODEGO WERTERA”

Król Olch (ballada) – dziecko widzi więcej niż dorosły, dziecko słyszy wołania, ojciec nie traktuje jego słów poważnie, gdy wyjeżdżają z lasu, okazuje się, że traci dziecko, które zostaje zabrane przez króla elfów, fantastyczna natura, duchowa, wabi na zgubę;

Faust (dramat) – mędrzec i kuszenie, by poznać istotę świata, jest gotowy na podpisanie paktu z diabłem i odejście od moralności — człowiek faustowski, wiecznie poszukujący, unikający stagnacji 

OMÓWIENIE LEKTURY “FAUST”

ANGLIA: 

George Gordon Byron:

Giaur (powieść poetycka)  powieść poetycka pełna opisów świata Orientu — orientalizm

historia miłosna: giaur, czyli niewierny, ma romans z jedną z bramek Hasana,

bohater byroniczny — w imię własnych ideałów jest zdolny do zbrodni, nie godzi się na zło świata, fałsz, kieruje się sercem, ale jest samotnikiem, tajemniczym i ma wyrzuty sumienia 

OMÓWIENIE LEKTURY “GIAUR”

GATUNKI: 

powieść epistolarna — w listach

fragment — celowo niedokończone fragmenty tekstów

ballada – gatunek synkretyczny, łączy w sobie epikę, lirykę, dramat, odwołania do ludowości, morał, może być o tym, że przyroda wymierza sprawiedliwość, a za każdą zbrodnię jest kara 

sonet — gatunek klasyczny: 4,4 (opisowe) 3,3 (refleksyjne), ale powraca, by ukazać refleksje podmiotu lirycznego i metafizykę świata

powieść poetycka

dramat romantyczny (synkretyzm rodzajowy i gatunkowy)

epopeja (próba znalezienia tożsamości, odkrycia cech wspólnych dla danej grupy)

epopeja

RODZAJ LITERACKI: EPIKA

GATUNEK LITERACKI: EPOPEJA /EPOS

pisane wierszem, w języku polskim trzynastozgłoskowcem (13 sylab w każdym wersie) np. Li-two-ojczy-zno-mo-ja-ty-je-steś-jak-zdro-wie / ile-cię-trze-ba-ce-nić-ten-tyl-ko-się-do-wie

UWAGA! W trakcie spowiedzi Jacka Soplicy nie ma 13 sylab, bo ma on przestrzelone płuca, więc trudno by mu było mówić; w Epilogu jest 11 sylab. 

zaczyna się apostrofą do Boga/Ojczyzny/Muzy — czyli INWOKACJĄ 

ma liczbę ksiąg podzielną przez 6 – 12 ksiąg “Pana Tadeusza”

Społeczeństwo w trakcie ważnego momentu dziejowego (zanikanie szlachty i uwłaszczenie chłopów)

obraz społeczeństwa, bohater zbiorowy: szlachta 

sceny batalistyczne

retardacje — zwolnienie akcji i wprowadzenie szczegółowych opisów np. przyroda\

retrospekcje

dramat romantyczny (inspiracje prosto z teatru elżbietańskiego, czyli od Szekspira)

Początki epoki w Polsce to walka klasyków z romantykami:

Kazimierz Brodziński — krytyk literacki, który twierdzi, że to ciekawe, że młodzi mają swoją literaturę, nazywają ją romantyczną, czerpią z podań ludowych, mitów

Jan Śniadecki — krytyk literacki doby oświecenia odpowie na tekst Brodzińskiego, że to duby smalone! młodzi bluźnią rozumowi, to nienaukowe, odchodzą od konwencji literackich

Mickiewicz — na słowa Śniadeckiego zareaguje w balladzie Romantyczność-  z tekstów krytycznych Śniadeckiego zbuduje postać Starca, który nigdy nie zobaczy cudu, bo nie umie patrzeć w serce i nie ufa intuicji, a jedynie szkiełku i oku. Tekst “Romantyczności” stanie się manifestem epoki. 

Adam Mickiewicz: 

1820 r. manifest: Oda do młodości

elementy oświeceniowe:

elementy romantyczne:

młodzi idą zmieniać świat, obalać stare klasistowskie podejście do świata, idą razem, trzymają się za ręce i walczą o wolność 

1820 r. manifest: Oda do młodości

„Oda do młodości” – Adam Mickiewicz (1820)

Tekst jest manifestem nowej epoki! 

Jest skierowany do młodego pokolenia, przyjaciół z Towarzystwa Filomatów i Filaretów. Oda do młodości jest przeciwstawieniem sobie dwóch światów — które, zdaniem Mickiewicza — walczą o dominację. Pierwszy to świat stary, stworzony przez ludzi oświecenia, drugi to ekspansywny świat młodości, który zapowiada nadejście romantyzmu. 

W odzie występują apostrofy do wielkich idei, tutaj jest nią młodość, jako styl życia, który przekracza stereotypowe myślenie i może zmienić świat, dzięki niej nastanie przemiana dziejowa. Młodość walczy więc z tym, co martwe, a więc zarzuca poprzedniej epoce, że brakowało jej wrażliwości, uczuć. Ważny jest tu motyw unoszenia się ponad codzienną szarość, młodość dodaje tych skrzydeł i pozwala dostrzec nowe rozwiązania: „Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga; Łam, czego rozum nie złamie”. Młodzi mają wiele planów na przyszłość i to młodość czyni cuda. 

Nawiązania do poprzedniej epoki, czyli elementy oświeceniowe: optymistyczna wiara w postęp ludzkości; oda (gatunek podniosły o charakterze pochwalnym) jest gatunkiem oświeceniowym; wiara w stworzenie nowego lepszego społeczeństwa;

Elementy romantyczne: nawoływanie do walki o ojczyznę; emocjonalność: dynamizm; młodość jako najwyższa wartość; indywidualizm podmiotu: nowa rzeczywistość ma być rzeczywistością duchową, a wszyscy młodzi ludzie mają szanować swoją indywidualność, ale też razem współdziałać (mam swoje, ale szanuje twoje). 

1822 r. Ballady i romanse: 

Romantyczność 

Programowy utwór polskiego romantyzmu! Jedna z ballad ze zbioru „Ballady i romanse”. 

Dziewczyna na środku rynku krzyczy, że widzi swojego ukochanego, ale jako ducha, ona nazywa się Karusia, on to Jasieńko, zbiera się tłum, wszyscy litują się nad nią, modlą o nią i jej wierzą, bo śmierć nie rozdziela tych, którzy się kochali za życia, jednak nagle przybywa starzec i twierdzi, że lud wiejski oraz dziewczyna bluźni rozumowi, a jego szkiełko i oko nie jest w stanie dostrzec ducha, a zatem go nie ma. Ten starzec uosabia myślenie klasyków, którzy nie wierzą, jak romantycy, w świat metafizyczny, na dodatek mówi słowami Jana Śniadeckiego, który krytykował poezję Mickiewicza. Na te słowa pojawia się podmiot liryczny, który wszystkiemu się przyglądał i mówi, że starzec nie zobaczy nigdy cudu, skoro w niego nie wierzy, a podmiot, dziewczyna i lud wiejski mają rację, bo dla nich liczy się czucie i wiara. 

Cechy romantyczne: skupienie się na życiu wewnętrznym, świecie duchowym; uprzywilejowanie szaleństwa i miłości; wiara w świat metafizyczny – świat duchów; bohater romantyczny to nieszczęśliwy indywidualista; zwrot ku ludowości – tam należy szukać prawdy; skupienie się na wartościach duchowych: czuciu i wierze.

Świtezianka

OMÓWIENIE LEKTURY “ŚWITEZIANKA”

Świteź

cechy: ludowość, historie opowiadające o prawach moralnych, których przestrzega przyroda, za każdą zbrodnię jest kara 

ballada jako gatunek (synkretyczny) – to nobilitacja kultury ludowej, powstałą wielka moda na ballady, 

oświeceniowi krytycy nazywali je „płodami poronionymi”, a ja o tym mówię podczas prelekcji na konwencie ROMANTYKON 2 

1823 r.  Dziady cz. II – obrzędowość, ludowość, morały

OMÓWIENIE LEKTURY “DZIADY CZ. II”

1823 r. Dziady cz. IV – miłość werterowska, samobójca, szaleniec, dziady 

obrzęd 31.10. wigilia Wszystkich Świętych – noc transgresji ze świata zmarłych do świata żywych; morały od zmarłych; trzy godziny: MIŁOŚCI, ROZPACZY I TRWOGI;

OMÓWIENIE LEKTURY “DZIADY CZ. IV”

Gustaw jako Pielgrzym przychodzi do Księdza (popa), mówi mu o tym, że przez niego dokonało się nieszczęście, bo nauczył go czytać i dał mu książki zbójeckie „Cierpienia młodego Wertera”, później ujawnia imię, opowiada o swojej nieszczęśliwej miłości, samobójstwie, rozpaczy, jaka go ogarnęła, gdy zobaczył konsekwencje swojego czynu, osamotnioną matkę, opustoszony dom, poprosi księdza o niezakazywanie przez Kościół obrzędu dziadów, ponieważ dusze bardzo potrzebują wyrozumiałości i modlitwy żyjących. 

1826 r. Sonety krymskie – gatunek klasyczny

OMÓWIENIE LEKTURY “SONETY KRYMSKIE”

 (dwie pierwsze strofy mają charakter opisowy i po cztery wersy, dwie ostatnie mają charakter refleksyjny i po trzy wersy), 

ukazuje tu modę na orientalizm, wprowadza słowa z języka Wschodu, 

podmiot liryczny jest pielgrzymem, którego po fascynującym świecie orientalnej przyrody oprowadza mirza (odpowiednik szlachcica, wodza w islamie)

ukazują tęsknotę emigranta oraz opowiadają o potędze przyrody, mikrokosmosie człowieka i makrokosmosie świata oraz o roli poety, który ma kontakt z mistyką;

1828 r. – Konrad Wallenrod — powieść poetycka

OMÓWIENIE LEKTURY “KONRAD WALLENROD”

maska historyczna, historyzm — ukazuje treść współczesną i osadza ją w realiach dawnych np. średniowiecza, by uniknąć cenzury

w przedmowie wielokrotnie podkreśla, że tekst odnosi się do tego, co minione; nazywa tekst powieścią historyczną z dziejów litewskich i pruskich, w rzeczywistości jest to powieść poetycka 

bohater bajroniczny — buntownik, żyje z wyrzutami sumienia

bohater wallenrodyczny — jest gotowy do zdrady w imię ojczyzny 

poetyka maski — Bohater nieustannie odgrywa rolę na scenie życia — motyw theatrum mundi, on przywdziewa maskę świadomie, więc w świecie przedstawionym nie są znane jego szczere intencje; Konrad nieustannie nosi maskę Krzyżaka, który prowadzić ma wojnę Litwą, a w rzeczywistości nienawidzi Zakonu i chce doprowadzić do jego zguby. Nieustannie musi trwać w roli. Jest zatem lisem 

motto: Z „Księcia” Machiavellego: trzeba być wilkiem i lisem, czyli w walce o idee, na której nam zależy, wszystkie chwyty są dozwolone 

bohater to jednocześnie Konrad Wallenrod i Walter Alf

rola nauczyciela: Halbana, który pielęgnuje w nim patriotyzm i wolę walki

rola pieśni i pieśniarza: morały są zawarte w powieściach i opowieściach ludowych 

cezura roku 1830 – powstanie listopadowe zmienia nam tematykę sztuki romantycznej, teraz nie będą to wrażliwcy nieszczęśliwie zakochani, szaleńcy – teraz te wszystkie cechy będą mogli przełożyć na walkę narodowowyzwoleńczą 

• 1831 r. – Reduta Ordona 

omówienie: https://babaodpolskiego.pl/reduta-ordona-adam-mickiewicz/

• 1831 r. – Śmierć pułkownika

omówienie: https://babaodpolskiego.pl/smierc-pulkownika-adam-mickiewicz/

• 1832 r. – Dziady cz. III

cechy Konrada jako bohatera romantycznego

martyrologia narodu polskiego

prometeizm

mesjanizm

rola snu (oniryzm)

obraz społeczeństwa

obrazy despotyzmu

cechy dramatu romantycznego

OMÓWIENIE LEKTURY „DZIADY cz. III”

• 1834 r. Pan Tadeusz

 OMÓWIENIE LEKTURY „PAN TADEUSZ”

Juliusz Słowacki

OMÓWIENIE LEKTURY „KORDIAN”

ewolucja bohatera romantycznego

winkelriedyzm

hamletyzm

homo viator

ocena powstania listopadowego

koncepcja poezji romantycznej

Hymn smutno mi Boże

Testament mój

Grób Agamemnona

OMÓWIENIE LEKTURY „BALLADYNA”

Zygmunt Krasiński

OMÓWIENIE LEKTURY „NIE-BOSKA KOMEDIA”

poezja i poeta

dramat rodzinny

wizja rewolucji

Aleksander Fredro 

OMÓWIENIE LEKTURY „ZEMSTA”

Cyprian Kamil Norwid

cechy liryki

Bema pamięci żałobny rapsod

Moja piosnka

Fortepian Szopena