Maturalne Q&A

Babo powiedz… czyli Wy pytacie – Baba odpowiada. Przedmaturalne Q&A. 

1.  Czy w rozprawce na maturze podstawowej trzeba się odwoływać do różnych epok (tak jak w rozszerzeniu)? 
   W wypracowaniu lektury nie muszą być z różnych epok. Gdyby tak miało być (ale tak nie jest!), na pewno byłaby o tym informacja już w poleceniu – tak jak to jest na rozszerzeniu. Czyli wszystko może być z romantyzmu. Najlepszej z epok. 
2. Co jeśli nie odniosę się do lektury zawartej w pytaniu jawnym tylko do kontekstu? 
   Jeśli nie odniesiesz się do lektury zawartej w pytaniu jawnym dostajesz zero punktów za to zadanie. Dalej możesz zdać, ale musisz dostać dużo punktów za pytanie niejawne i rozmowę z komisją. 
3. Czy mogę przywołać kontekst społeczny na maturze ustnej?
   W pytaniu jawnym można przywołać kontekst społeczny, w pytaniu niejawnym to jest zbędne, bo omawiamy fragment tekstu, obraz i odwołujemy się do utworu literackiego, tekstu kultury lub własnych doświadczeń komunikacyjnych w zależności od polecenia. Wtedy jeśli te własne doświadczenia komunikacyjne są jakoś związane z kontekstem społecznym wtedy okej.
4. Czy powtórzenie tego samego wyrazu w rozprawce następnym zdaniu to błąd językowy?
   Tak, to głupia zasada ale tak jest. Wyraz może pojawić się tylko jeden raz w danym akapicie. To jest chyba najtrudniejsza część, a na dodatek nikt o tym nie mówi. Nie ma o tym napisane w ogóle w informatorze, a egzaminatorzy trzymają się tej zasady. 
5. Ile traci się punktów na wypracowaniu za brak kontekstów?
   Za brak kontekstów w wypracowaniu na podstawie stracisz maksymalnie trzy punkty.
6. Czy libretto opery może być kontekstem?
   Na takie pytanie jeszcze nie odpowiadałam, jest świetne, ale niestety nie mam dobrej odpowiedzi. Nie mam odpowiedzi jednoznacznej. Libretto jest to książeczka, właściwie taki scenariusz do opery. One często powstają na podstawie znanych powieści – „Otello” Szekspir wiadomo. Skoro powstają jako utwory sceniczne, to tak jak dramat – czyli można by było, ale mamy z drugiej strony mamy jasno napisane, że scenariusze filmowe absolutnie nie, tak jak komiksy i mangi. W takim razie jak wybrnąć? Użyj go jako kontekstu. a nie jako lektury i tyle. Czyli robisz argument, przykład, przykładem jest lektura obowiązkowa oraz jakikolwiek inny utwór literacki i jako kontekst dajesz libretto. 
7. Czy lektury z rozszerzenia można użyć w wypracowaniu na podstawie?
   Jak najbardziej. Mało tego,  możesz się odnieść tylko do lektur obowiązkowych z rozszerzenia (ale nie warto, bo to trudniejsze!). Na rozszerzeniu z kolei można się odnieść nawet do lektur obowiązkowych z podstawy. Pełna dowolność. Listę lektur, które są uznane za obowiązkowe macie zawsze w arkuszu na stronie trzeciej. 
8. Jak poradzić sobie z testem „Język polski w użyciu”?
   Faktycznie, mówi się o tym że jest to najtrudniejsza część egzaminu. Przede wszystkim najpierw trzeba przeczytać pytania: te pięć pytań oraz szóste czyli notatkę syntetyzującą, jakie jest w niej polecenie. Dopiero wtedy przechodzimy do tych dwóch artykułów i od razu sobie zaznaczamy na tych arkuszach pisemnych (możecie tam mazać co tylko sobie chcecie) jakie były główne myśli. Dopiero później przechodzicie do najłatwiejszych zadań. Takich oczywistych. Jeżeli zadanie jest za jeden punkt a wy siedzicie nad nim kwadrans to jest to strata czasu i koniecznie po tych łatwych idziecie do notatki synestetyzującej. Ją się robi bardzo prosto. Jedno zdanie co powiedział autor pierwszego tekstu, jedno zdanie co powiedział autor/autorka drugiego tekstu. Nie możecie powtarzać słów, typu „autor”, „autorka”. Później jedno zdanie co ich łączy, co ich dzieli i to tyle.  Najważniejsza informacja. Tak jakbyście mieli odpowiedzieć na „ej, o czym jest ten artykuł?” a wy mówicie jednym zdaniem. Tyle! Nie rozpisujcie się! Róbcie to w brudnopisie i uważajcie na powtórzenia. Wszystko jest na mojej stronie jak wpiszecie „notatka syntetyzująca”.
9. Czy Hiob umiera?
   Umarł jak każdy człowiek. W Księdze Hioba mamy napisane „Umarł Hiob stary i pełen lat”, ale jego historia to przede wszystkim historia życia, a nie śmierci.  Hiob nie wyrzekł się Boga, zaufał mu, nie sprzeciwiał się wyrokom i za to został nagrodzony, bo żył jeszcze 140 lat. 
10. Czy to prawda, że można w tym roku na maturze użyć piosenki jako innego utworu literackiego?
    Tak, dostałam oficjalną odpowiedź z CKE, że piosenki to utwory literackie. To oczywiste, ale trzeba było sprawdzić, bo komiksy i mangi nie. Można się odnieść zatem do piosenek polskojęzycznych albo zagranicznych, ale tylko wtedy gdy są oficjalnie przetłumaczone na polski. No i teraz co to znaczy? Nie wiadomo, nie sprecyzowano, więc nie ma co ryzykować z tłumaczeniami na tekstowo.pl albo własnymi, nie odnosimy się do piosenek obcojęzycznych. Wybieramy tylko te piosenki, które są stworzone po polsku.
11. Co zrobić, aby nie zaliczyli tekstu piosenki jako kontekst tylko jako utwór literacki? 
    W gruncie rzeczy, trzeba wypracować nią po prostu argument. Czyli robisz pierwszy argument, dajesz na przykładzie lektury obowiązkowej, tam omawiasz funkcjonalnie, możesz dodać ewentualnie jakiś kontekst i potem bierzesz drugi argument i dajesz piosenkę. Pamiętaj, że po polsku. Wtedy jej też nie streszczasz tylko opowiadasz jak ona ma się to tego tematu. 
12. Czy można odwołać się do horroru na maturze pisemnej?
    Jest to jeden z gatunków. Na przykład Stephen King pisał horrory i to ma sens oczywiście jeśli to odwołanie będzie sensowne,  będzie pasowało do tematu, będzie funkcjonalne. Czyli nie streszczasz, tylko faktycznie pokazujesz jakieś zjawiska o które jesteś pytany/pytana. Tak samo jest z kontekstem. Nie chodzi o to żeby powiedzieć cokolwiek, że na przykład tu był dom i tu był jakiś dom nara mogę grać w CSa. Nie, tylko musisz pokazać w jaki sposób to zostało wprowadzone, co to znaczy, co to zmienia, jak to pogłębia argumentację.
13. Czy na maturze rozszerzonej lektury w wypowiedzi muszą być ułożone chronologicznie? 
    Lektury do których odnosicie się, nie muszą być wprowadzane chronologicznie. Liczy się zamysł kompozycyjny, czyli takie opisanie żeby nie można było zmienić kolejności argumentów i przykładów, czyli na przykład w jednym z przykładów odwołujecie się do poprzedniego.
14. Czy w pytaniu niejawnym jak mamy tekst, to mamy odwołać się do lektury obowiązkowej?
    Absolutnie nie ma narzuconego tego, że musicie odwoływać się do lektury obowiązkowej. Jak jest napisane, że do tekstu literackiego to do tekstu literackiego, czyli do czegokolwiek co jest tekstem literackim. 
15. Czy w teście historycznoliterackim bierze się pod uwagę błędy ortograficzne lub językowe?
    W ani jednym zadaniu z testu historycznoliterackiego do tej pory nie brało się pod uwagę błędów ortograficznym i językowych i interpunkcyjnych i co tam sobie jeszcze wymyślicie. Jakby tak było to by to było napisane. Także w tej części „Język polski w użyciu” nie bierze się pod uwagę, chyba że jest to notatka syntetyzująca, czyli ostatnie zadanie z tej części. 
16. Czy na maturze ustnej jest lista lektur obowiązkowych do wglądu ucznia? 
    Niestety nie. 
17. Czy coś się stanie jak źle wymówię nazwisko Rieux np.?
    Stanie się tyle, że źle je wymówisz, ale to nie będzie żaden błąd. I spoko. To język polski. 
18. Czy jeśli w pytaniu ustnym będzie kontekst literacki to tylko do lektur? 
    Jeśli w poleceniu macie napisane, że macie się odwołać do tekstu literackiego to nie ma to znaczenia czy to jest lektura czy nie. Tyle. Może to być nawet „365 dni”, na prawdę. I gorsze rzeczy! „Rodzina Monet” też. Tylko to musi być naprawdę funkcjonalne. Musi to pasować, musicie mówić z sensem. Da się mówić z sensem nawet o tekstach, które czasem są bez sensu. 
19. Czy na maturze ustnej jako kontekst można dać film? 
    Właściwie sprawa wygląda tak, że my mówimy sobie roboczo, że to jest kontekstem. Na prawdę mamy powiedziane, że trzeba odwołać się do tej lektury z polecenia, jakiejśtam obowiązkowej, chyba że tam będzie tekst ikonograficzny, jakiś fragment jeśli tu mówimy o niejawnym. Teraz uwaga: później albo mamy w poleceniu powiedziane, że mamy odwołać się do tekstu literackiego i wtedy film nie nie nie ni huhu. Albo mamy powiedziane, że do tekstu kultury, o tym był cały webinar 29 kwietnia i jeżeli chodzi o tekst kultury to film proszę bardzo, jeszcze jak. 
20. Czy możemy odwoływać się do wierszy w wypracowaniu jako argument? 
    Ale żeby doprecyzować: listę lektur obowiązkowych, czyli tych od pierwszego argumentu macie zawsze na stronie 3 i 4 arkusza. Tam są lektury z podstawy, z rozszerzenia, a także te wszystkie które ze względów pandemicznych zostały  usunięte. Tam jest 80 pozycji. Macie to napisane. Drugi argument to jest coś, w czym możecie pokazać jego słuszność  na: lekturze obowiązkowej (też z tej listy), jakimkolwiek innym tekście literackim, na wierszu czyli piosence też, bo piosenka należy do liryki. Piosenka jest nazwą gatunku należącego do liryki. Pamiętajcie jednak, że w liryce wypowiada się podmiot liryczny.